(από φροντιστηριακή, μάλλον, σελίδα στο διαδίκτυο :www.oktonia.com )
΄΄Ο λαϊκισμός αποτελεί κακοήθη όγκο στο σώμα της δημοκρατίας και δεν έχει καμιά
απολύτως σχέση με το πνεύμα του λαού΄΄
Ν. Μακρής
΄΄Ο λαϊκισμός αποτελεί εξαπάτηση του λαού, πολιτιστική υποβάθμισή του,
υποκατάστασή του στον ιστορικό του ρόλου και διατήρησή του στο περιθώριο των
εξελίξεων΄΄
Ι. Ε. Μανωλεδάκης
Ορισμός:
Λαϊκισμός:
Α) η ιδέα σύμφωνα με την οποία οι επιθυμίες και οι πεποιθήσεις των λαϊκών μαζών
αποτελούν βάσιμο οδηγό πολιτικής δράσης.
Β) ο έπαινος και η κολακεία των αδυναμιών και των ελαττωμάτων του λαού, καθώς
και η υιοθέτηση επιχειρημάτων ή θέσεων που ευχαριστούν το λαό, χωρίς όμως και νατον ωφελούν, με σκοπό την εξασφάλιση της εύνοιάς του. Η κακόσημη πλευρά της
λαϊκότητας
Λαϊκότητα:
Το γνήσιο λαϊκό στοιχείο με χαρακτηριστικά την απλότητα και τη λιτότητα
Χώροι στους οποίους κάνει την εμφάνισή του ο λαϊκισμός:
Πολιτικός χώρος:
Έντονος είναι ο λαϊκισμός των πολιτικών προσώπων. Η δημαγωγία, η αβάσιμη
υποσχεσιολογία προς το λαό είναι χαρακτηριστικά των λαϊκιστών πολιτικών. Οι
λόγοι των τελευταίων διανθίζονται με λέξεις...για το μέλλον του τόπου
μας......για το καλό του λαού.... να χτίσουμε μαζί έναν καλύτερο
κόσμο.....κλπ. Επίσης, η ψεύτικη υπεράσπιση των δικαιωμάτων του απλού λαού
ορισμένες φορές μόνο και μόνο για την ικανοποίηση προσωπικών ή κομματικών
οφελών είναι συχνή. Ειδικότερα, η παραπάνω τακτική των πολιτικών γίνεται εμφανής
από τα ΄΄ παράθυρα΄΄ των τηλεοπτικών καναλιών
Πολιτική και Εκπαίδευση:
Χωρίς αμφιβολία, οι εξαγγελίες των κομματικών παρατάξεων για την παροχή
ποιοτικής εκπαίδευσης στο σύνολο του λαού ανωτάτης βαθμίδας αποτελεί ένδειξη
λαϊκισμού. Εκτός από αυτό, οι σπουδές χωρίς εμπόδια τετραετούς φοίτησης στο
πανεπιστήμιο περιλαμβάνονται σε όλες τις προγραμματικές δηλώσεις των πολιτικών
που σχετίζονται με την εκπαίδευση.
Επιπλέον, η κολακεία των καθηγητών προς τους μαθητές/ ο λεκτικός έπαινος, οι πολύ υψηλές βαθμολογίες των πρώτων σε παιδιά που δεν είναι άξια αυτών είναι ένα είδος λαϊκισμού στο χώρο της εκπαίδευσης.
Τέχνη:
Η δημιουργία εύπεπτων τραγουδιών που ερμηνεύουν οι σύγχρονοι ΄΄λαϊκοί΄΄
τραγουδιστές, τα χυδαία θεατρικά έργα που ανεβάζουν οι θίασοι επειδή ΄΄αυτά θέλει
ο κόσμος΄΄, η παραγωγή τέχνης μέσω τηλεθεαμάτων χορού, τραγουδιού κλπ που
προβάλλονται κυρίως για λόγους τηλεθέασης αποτυπώνουν τη χαμηλή αισθητική
και καλλιτεχνική παιδεία των καιρών μας.
Αίτια λαϊκισμού:
Κοινωνικός τομέας:
Ανενδοίαστα, η επίδραση των ΜΜΕ στην επιβολή του λαϊκισμού είναι σημαντική.
Λαϊκίστικα πρότυπα ζωής, πολιτικάντηδες που παρουσιάζονται ως προστάτες του
λαού πλημμυρίζουν καθημερινά τα προγράμματα της τηλεόρασης. Μπορεί να
υποστηριχθεί ότι η τηλεόραση, ο τύπος με μεθοδευμένες, καλοστημένες κινήσεις
εξυπηρετούν τα ιδιωτικά συμφέροντα των πολιτικών
Πνευματικός τομέας:
Δυστυχώς, το γενικά χαμηλό πνευματικό επίπεδου του λαού διευκολύνει τη δράση
των λαϊκιστών. Για περισσότερη ευκρίνεια αναφέρουμε την ευκολία με την οποία
αποδέχονται ό,τι είδους μηνύματα βλέπει, ό, τι ακούει χωρίς ίχνος επεξεργασίας και
επομένως κρίσης. Η έλλειψη προβληματισμού χαρακτηρίζει το σύγχρονο άνθρωπο ο
οποίος δεν μπορεί πολλές φορές να συνειδητοποιήσει πότε καταπατούνται τα
δικαιώματά του, πως μπορεί να ενεργήσει ώστε να συμβάλλει έστω και σε μικρό
βαθμό στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας του. Έτσι, οι πολιτικοί ηγέτες
εκμεταλλεύονται την πνευματική νωθρότητα και με την επιτηδευμένη χρήση του
λόγου παραπλανούν τους πολίτες αντί να τους διαφωτίζουν.
Πολιτικός τομέας:
Οι τακτικές των πολιτικών διαπνέονται από πατερναλισμό. Αν και οι ίδιοι είναι
στυγνοί ψηφοθήρες, θέλουν να πείσουν τους πολίτες ότι μοχθούν με τους ίδιους, ότι
τους νοιάζονται και ότι θωρακίζουν τα δικαιώματά τους.
Στην εκδήλωση της κατ΄ επίφαση λαϊκότητας κάποια γενικά χαρακτηριστικά της
εποχής, όπως τα ακόλουθα: η γρήγορη εκτύλιξη της ζωής στις μεγαλουπόλεις, η
μαζοποίηση, τα σοβαρά και δυσεπίλυτα κοινωνικά προβλήματα, ανεργία, φτώχια
κλπ
Ηθικός τομέας:
Η αλλαγή που έχει επέλθει στην τοποθέτηση των αξιών (πχ: η δημοκρατία είναι
υποδεέστερη της δημοκοπίας, τα χρήματα θεωρούνται η ύψιστη αξία). Η μετατροπή
αυτή των απαξιών σε αξίες επιτρέπει την ανάδειξη ανθρώπων αδίστακτων που
΄΄μαγεύουν΄΄ τον κόσμο με τους κενούς τους λόγους και τα ανούσια μηνύματά τους.
Συνέπειες του λαϊκισμού:
Πολιτικός τομέας:
Η υποβάθμιση της δημοκρατίας και η υπερίσχυση τακτικών που χαρακτηρίζουν
ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι ο απότοκος της υιοθέτησης του λαϊκισμού. Αν και ο
λαός πρέπει να εξουσιάζει μέσω των αντιπροσώπων του, ωστόσο ο ίδιος γίνεται
άθυρμα των πολιτικών πατρώνων. Δεν είναι υπερβολικό να υποστηριχθεί, δηλαδή,
ότι οι πολίτες ταυτίζονται με τα πρόσωπα της πολιτικής στο βαθμό που θεωρούν τα
κηρύγματά του μεσσιανικά. Εκτός από αυτά, τα κόμματα αντί να λειτουργούν ως
πυρήνες αναπαραγωγής δημοκρατικών ηθών γίνονται κέντρα χαριστικών παροχών εκ μέρους υπουργών ή βουλευτών σε κομματικούς οπαδούς. Είναι, επομένως, εμφανέςότι όλο το δημοκρατικό πολιτικό σύστημα υπολειτουργεί και οι φορείς του
ευτελίζονται
Πολιτισμικός τομέας
Ο λαϊκισμός ισοπεδώνει το λαϊκό μας πολιτισμό και διαβρώνει την πολιτιστική
κληρονομιά μας. Η αυθεντικότητα της γνήσιας τέχνης βιομηχανοποιείται για να
καταναλωθεί πιο γρήγορα και πιο εύκολο από το σύνολο των ατόμων (πχ: τα φθηνά
τουριστικά αντικείμενα είναι εντελώς άσχετα με τα λαϊκά κομψοτεχνήματα). Επίσης,
η απόδοση τιμών σε δημιουργούς κακόγουστων απομιμήσεων λαϊκών τραγουδιών, η αναγόρευση των αθλητών σε λαϊκούς ήρωες είναι λαϊκίστικα φαινόμενα.
Κοινωνικός τομέας:
Η επιβολή ειδώλων (πχ: πολιτικοί ηγέτες, τραγουδιστές, αθλητές) είναι μια άλλη
τραγική απόληξη του φαινομένου που εξετάζουμε. Οι ίδιοι προβάλλονται ως
αντιπροσωπευτικοί τύποι με γνήσια λαϊκή ψυχή και συνείδηση τους οποίους το κοινό
αξίζει να θαυμάζει και να μιμηθεί. Υπό αυτό το πρίσμα, οι άνθρωποι σαν ΄΄κοπάδι΄΄
άκριτα ευθυγραμμίζονται με αυτά τα μοντέρνα είδωλα αψηφώντας ότι αυτά
προωθούνται για εμπορικούς λόγους
Τρόποι αντιμετώπισης:
Πνευματικός τομέας:
Πνευματική αντίσταση στην αρνητική επίδραση του λαϊκισμού.
Μόνο τα πνευματικώς ώριμα άτομα μπορούν να μην ετεροκατευθύνονται από την
προπαγάνδα των πολιτικών.
Η σωστή γνώση της ελληνικής γλώσσας μπορεί να αποτρέψει τη χειραγώγηση του
κοινού από τους πολιτικούς εκπροσώπους του
Πνευματικοί άνθρωποι:
Οι ίδιοι μπορούν με τη διεισδυτική ικανότητά τους να διακρίνουν τις παραπλανητικές
μεθόδους των πολιτικών, τα δήθεν λαϊκά καλλιτεχνικά δημιουργήματα κλπ. Έτσι,
έχουν χρέος να αποκαλύπτουν την αλήθεια στο κοινό προκειμένου το ίδιο να μην
παγιδεύεται
Πολιτικός τομέας:
Ορθή λειτουργία της δημοκρατίας
Σφυρηλάτηση των δημοκρατικών αξιών
Ελάττωση της δημοκοπίας εκ μέρους των κομμάτων
Λεξιλόγιο:
Πατερναλισμός: η τάση να προσπαθεί κανείς( ηγέτης, συνδικαλιστής,
αρχηγός ομάδας κλπ) να προστατεύσει και να κηδεμονεύσει όσους εκπροσωπεί.