Tου Δημήτρη Βλάχου
(Αποσπάσματα από το άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 11-10-2009 στην εφημερίδα Καθημερινή : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100038_11/10/2009_332978
Οι συζητήσεις για τα ζητήματα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ούτε καινούργιες ούτε πρωτότυπες είναι. Κατά καιρούς οδήγησαν σε ρυθμίσεις, μεταρρυθμίσεις ή αντιμεταρρυθμίσεις, οι οποίες μάλιστα είναι εντυπωσιακά πολλές κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Όλες οι προσπάθειες έγιναν χωρίς ποτέ να ελεγχθεί «τι επιτυγχάνει, τι αποτυγχάνει και για ποιον λόγο». Κάθε ενέργεια στόχευε στην «αναβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης», όμως, ουδέποτε τεκμηριώθηκε η ανάγκη λήψης των συγκεκριμένων, κάθε φορά, μέτρων με βάση τα αποτελέσματα εμπεριστατωμένων μελετών.
Τα παραπάνω και το δεδομένο ότι η βελτίωση της ποιότητας των εκπαιδευτικών συστημάτων είναι από τους στρατηγικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτέλεσαν το ερέθισμα για την εκπόνηση από το 2005 σχετικής μελέτης από το Τμήμα Ποιότητας της Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2008 με τη δημοσίευση σχετικού τόμου 608 σελίδων.
( ... ) Η αποτύπωση της κατάστασης του εκπαιδευτικού μας συστήματος, όπως διερευνήθηκε από τη μελέτη και αξιολογήθηκε από την έρευνα σε 100 σχολικές μονάδες από όλη τη χώρα, αποκάλυψε, μεταξύ άλλων, ένα διοικητικό πλαίσιο αυστηρά ιεραρχικό που καθιστά τη σχολική μονάδα αδρανή και εσωστρεφή, με περιορισμένα κίνητρα βελτίωσης. Παράλληλα, η ελλιπής χρηματοδότηση, η απουσία διαδικασιών αξιολόγησης και η αδυναμία αποτελεσματικής αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού αποτελούν στην πράξη μηχανισμούς που καταπνίγουν κάθε αξιόλογη επιμέρους προσπάθεια. Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών θεωρούν αναγκαία την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Ωστόσο, εκφράζουν δυσπιστία ως προς τις διαδικασίες και τους φορείς της αξιολόγησης και προσβλέπουν σε ένα σύστημα που θα εξασφαλίζει τη συμμετοχή των εκπαιδευτικών. Τεκμηριώνουν, δε, τη δυσπιστία τους με αρνητικά σχόλια που αφορούν την ποιότητα της επιμόρφωσης ή την έλλειψή της με αναφορά, κυρίως, σε θέματα που σχετίζονται με την επικαιροποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών.
Ο ανελαστικός και εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας του εκπαιδευτικού μας συστήματος, κυρίως στο λύκειο, επηρεάζει αρνητικά όλο το σύστημα, περιορίζοντας την παιδαγωγική αξιοποίηση των γνωστικών αντικειμένων και τη σύνδεσή τους τόσο με τα καινοτόμα προγράμματα που εισάγονται στα σχολεία, όσο και με την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών, για την αναζήτηση της γνώσης και την κριτική αξιοποίησή της.
Η αντιμετώπιση των προβλημάτων του εκπαιδευτικού μας συστήματος αποτελεί θέμα άμεσης προτεραιότητας για τη χώρα. Ταυτόχρονα, η πολυπλοκότητα των προβλημάτων και η ταχύτητα μεταβολής των κοινωνικών συνθηκών επιβάλλουν τη συνεχή παρακολούθηση του συστήματος με στόχο την ανατροφοδότηση του εκπαιδευτικού σχεδιασμού.
* Ο κ. Δημήτρης Βλάχος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, τέως πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.