Κατεξοχήν το φαινόμενο της ευνοιοκρατίας συναντιέται σε χώρες που
είναι καθυστερημένες οικονομικά, κοινωνικά, και πολιτιστικά ή σε χώρες
που υπάρχει χάσμα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Είναι γεγονός πως
ευνοιοκρατικά δε λειτουργούν μόνο πολιτικά πρόσωπα, αλλά και
διοικητές οργανισμών, καθηγητές Πανεπιστημίων κ.λ.π. Οπωσδήποτε
όμως το φαινόμενο είναι πολιτικό, γιατί σίγουρα η πολιτική εξουσία
ευθύνεται για ό,τι συμβαίνει σε μια χώρα, γιατί αυτή καθορίζει το νομικό
πλαίσιο, δίνει τους γενικούς προσανατολισμούς, τις ανάλογες
κατευθύνσεις.
Το φαινόμενο αυτό που χαρακτηρίζεται σαν πολιτική διαφθορά και
έχει σαν αποτέλεσμα την επιβολή της αναξιοκρατίας, πρώτα και κύρια
είναι θέμα ηθικό. Η πολιτεία ή οποιοσδήποτε άλλος φορέας «διδάσκει»
τον τρόπο, έμμεσα, πλην σαφώς, ότι δεν αρκούν τα προσόντα οι
ικανότητες, αλλά ότι αυτά έχουν ελάχιστη σημασία. Μαθαίνουν τον
πολίτη ότι σημασία έχουν άλλα πράγματα, όπως οι γνωριμίες, και αυτό
φυσικά είναι ένα χείριστο μάθημα, που οδηγεί συστηματικά στην
αλλοτρίωση και την αδιαφορία. Πέρα όμως απ’ αυτό, η ευνοιοκρατία, και
κατ’ επέκταση η αναξιοκρατία, η χρησιμοποίηση δηλαδή προσώπων μη
άξιων, ή εντελώς ανάξιων ή ανεπαρκών, έχει επιπτώσεις στην παραπέρα
ανάπτυξη του τόπου, οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική, οδηγεί στη
στασιμότητα. Εκτός από το γεγονός ότι άξια στελέχη παραμένουν σε
αδράνεια και αχρηστία, η ευνοιοκρατία έχει σαν αποτέλεσμα η
παραγωγικότητα της κρατικής μηχανής και των δημοσίων οργανισμών ή
φορέων να βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Η χαμηλή, λοιπόν,
αποδοτικότητα και η δυσλειτουργία του δημοσίου τομέα αποτελεί μόνιμο
φαινόμενο, όταν η στελέχωση των δημοσίων υπηρεσιών γίνεται με τέτοια
κριτήρια. Σίγουρα ο στρατός δεν μπορεί να επιτύχει υψηλό επίπεδο
μαχητικότητας, όταν η ιεραρχία του καλύπτεται με βάση κομματικά,
πολιτικά, ιδεολογικά κριτήρια και μόνο. Σίγουρα οι νέοι επιστήμονες της
χώρας θα είναι μονόφθαλμοι ή τυφλοί, όταν πανεπιστημιακοί δάσκαλοι
και βοηθοί γίνονται όσοι προσαρμόζονται στις κομματικές επιταγές.
Φυσικά, εκτός από το πρόβλημα της αξιοπιστίας που μπορεί να
δημιουργήσει μια τέτοια εξουσία, υπάρχουν και άλλοι κίνδυνοι, ακόμα
μεγαλύτεροι. Και αυτό γιατί οι άνθρωποι που προωθούνται σε κάποιες
θέσεις χωρίς ουσιαστικά προσόντα με την υποστήριξη πολιτικών ή
κομματικών πατρώνων, έχοντας αναπτυγμένο το αίσθημα της
προστασίας, φτάνουν σ’ άλλο σημείο, την κουφότητα και την οίηση που
δημιουργεί η εξουσία, μεταβάλλονται σε μικρούς τυραννίσκους. Αλλά,
ακόμα, μεθυσμένοι πολλές φορές, από την εξουσία και έχοντας την
αίσθηση της προστασίας, προβαίνουν και σε άλλου είδους καταχρήσεις
και σκάνδαλα, οικονομικά, κοινωνικά, και γίνονται πολλές φορές
αδίσταχτοι. Έτσι οδηγούνται σε κάθε λογής αυθαιρεσίες που σίγουρα
έχουν επιπτώσεις στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Αθ. Κιτσάκης