(Γενικά)
Η προσδοκία της έλευσης ενός σωτήρα, που θα λυτρώσει τον κάθε άνθρωπο, χωρίς να χρειάζεται ο ίδιος να αυτενεργήσει και να διαφοροποιηθεί από τη μάζα . Πρόκειται για βαθύτατα συντηρητική αντίληψη, η οποία οδηγεί τα άτομα στη μοιρολατρία και την παθητικότητα, διαιωνίζοντας επομένως την εξουσία των κρατούντων. Βασικό της χαρακτηριστικό είναι η καλλιέργεια της αντίληψης πως το άτομο δεν μπορεί να επωμιστεί τις ευθύνες που απορρέουν από την κοινωνική του ένταξη , είτε γιατί δεν είναι ικανό να επιτύχει, είτε επειδή έχει να αντιπαλέψει με υπέρτερες δυνάμεις που εύκολα θα το συντρίψουν, είτε επειδή δεν αξίζει τον κόπο αυτή η πάλη αφού η σωτηρία θα έρθει από μόνη της . Δεν απομένει επομένως παρά η αναμονή της έλευσης του εγκόσμιου σωτήρα, ο οποίος θολά περιγράφεται ως προικισμένος, χαρισματικός, ή ακόμα και με τις κατάλληλες διασυνδέσεις, ώστε να μπορεί να αναλαμβάνει τις ευθύνες των άλλων. Μέχρι τη στιγμή της σωτηρίας, επομένως, απραξία , υπομονή , υποχωρήσεις ή και μικρό «βόλεμα» εφόσον αφήνεται απρόσωπα και τεχνιέντως από τη μια να πλανάται το ανέφικτο της λύσης των προβλημάτων κάτω από τις κρατούσες συνθήκες και χωρίς την έξωθεν βοήθεια και από την άλλη να υποφώσκει η υπόσχεση μιας ιδιαίτερης τύχης και μεταχείρισης εκείνου που αδρανεί και ξέρει να σκύβει υπομονετικά το κεφάλι.
(Αίτια εμφάνισης
Α) Στον τρίτο κόσμο)
Ο μεσσιανισμός ιδιαίτερα εμφανίζεται σε χώρες της Ανατολής, των οποίων οι κάτοικοι έχουν εθιστεί από τη θρησκεία σε συνδυασμό με τα ανελεύθερα πολιτικά καθεστώτα ( συνήθως θεοκρατικά), που επικρατούν, στην αναμονή της έξωθεν σωτηρίας. Αναφέρεται βεβαίως σε ανθρώπους χωρίς συγκροτημένη προσωπικότητα, στην ουσία χωρίς καθόλου πρόσωπο, αφού στη θέση του κυριαρχεί το ομοιόμορφο προσωπείο που μοιράζουν οι εξουσίες και στηρίζεται στην καλλιέργεια του φόβου απέναντι σε κάτι συντριπτικά ισχυρότερο σε αυτή ή σε άλλη ζωή. Η εμφάνιση του μεσσιανισμού οφείλεται στην αμάθεια και στις προκαταλήψεις των ανθρώπων που σκόπιμα συντηρούνται και διαρκώς τροφοδοτούνται στις περιπτώσεις λαών όπως αυτοί που αναφέρθηκαν.
(Αίτια εμφάνισης
Β) Στις δυτικές δημοκρατικές χώρες)
Όταν όμως συναντάται στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες πρέπει να αναζητήσουμε τα αίτιά του στην έλλειψη πολιτικής συνείδησης και συμμετοχικών δημοκρατιών αφού ο σημερινός δυτικός πολίτης έχει οδηγηθεί να φροντίζει και να αγωνίζεται κυρίως για το ιδιωτικό συμφέρον μένοντας παθητικός έως και αδιάφορος για τη δημόσια πρόοδο. Ο μεσσίας που θα έρθει με το πρόσωπο του χαρισματικού πολιτικού ηγέτη, ή με το σχήμα ενός πολιτικού κόμματος που έχει έτοιμες τις λύσεις για όλα τα προβλήματα, θα ασχοληθεί με τα κοινά. Μένει ανοιχτός επομένως ο δρόμος για άσκηση πατερναλιστικής πολιτικής, η οποία ανατρέφει πολίτες- νήπια, που αδυνατούν να κατανοήσουν το μέγεθος της προσωπικής -πολιτικής τους ευθύνης.
Μπορούν επίσης να αναζητηθούν ευθύνες στη νοθευμένη θρησκευτική συνείδηση που καλλιεργούν συντηρητικές θρησκευτικές ομάδες, υποθάλποντας μοιρολατρικές στάσεις ζωής και υποβιβάζοντας καθημερινά την προσωπικότητα των πιστών. Θέτοντας διαρκώς αυστηρά όρια και πλαίσια εντός των οποίων απαρέγκλιτα οφείλει να κινείται το άτομο, αναπτύσσοντας ένα σύστημα καθηκόντων και εργασιών που πρέπει να επιτελεί , ώστε να είναι αρεστό στο θείο, συνθλίβουν κάθε δημιουργική διέξοδο και , το χειρότερο, δημιουργούν πλέγμα ευθυνών και ενοχών που το καθυποτάσσει. Έτσι αποδυναμωμένο αναμένει το «μεσσία» να σώσει τον κόσμο και σε ακραίες περιπτώσεις χρίζει τον εαυτό του μεσσία, φτάνοντας καμιά φορά ακόμη και την αυτοδικία (έτσι εξηγούνται περιπτώσεις «θρησκευτικών αρχηγών» ή και «αιρέσεων» ή ακόμη και «τρομοκρατών» που σπεύδουν να τιμωρήσουν τους «αμαρτωλούς» ή τους «καταπιεστές»). Αν πάλι αυτό το ενεργούμενο άτομο νομίσει ή πεισθεί πως έχει διακρίνει κάπου τον «μεσσία» τον ακολουθεί πιστά σε ό, τι του ζητήσει. Η περίπτωση της επικράτησης των ναζί στη Γερμανία δεν είναι πολύ μακριά από τα παραπάνω.
Το αίσθημα πίεσης , επίσης, που βιώνουν οι περισσότεροι σύγχρονοι άνθρωποι κάτω από το βάρος πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων μαζί με τη συνακόλουθη αδυναμία τους να χαράξουν μόνοι τους τη ζωή τους αποτελεί συχνά το υπόβαθρο για την καλλιέργεια μεσσιανικών αντιλήψεων. Ο σύγχρονος άνθρωπος που τρέχει να προλάβει τις ραγδαίες εξελίξεις , που βρίσκεται πελαγωμένος μέσα στον κυκεώνα της υπερπληροφόρησης, συχνά μη ξέροντας τι να πιστέψει και πώς να δράσει θεωρεί πιο εύκολο να αφήσει κάποιον άλλο να τον σώσει και ακολουθεί πειθήνια ένα σύγχρονο «μεσσία».
Σ’ όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η παθογένεια πολλών εκπαιδευτικών συστημάτων, τα οποία αδυνατούν (ή δε θέλουν ) να δημιουργήσουν ισχυρή προσωπικότητα στους μαθητές, ώστε να μη μπορούν αυτοί να βιώσουν τον εαυτό τους ως ενεργητικό φορέα των δυνατοτήτων τους αλλά δύνανται να μαθαίνουν πώς να εργάζονται με υπομονή, να μην απαιτούν και να χρεώνονται ως δικό τους σφάλμα κάθε κακό που βρίσκει τους ίδιους , τη χώρα ή και ολόκληρο τον κόσμο. Μέσα από τη διδασκαλία μαθημάτων , στο πλαίσιο των οποίων υποβάλλεται ότι την ιστορική πορεία χαράζουν μόνον ηγέτες χαρισματικοί, γενναίοι , εκλεκτοί, που πολεμούν, κατακτούν, εφευρίσκουν ή οδηγούν τους λαούς στην πρόοδο και την ευημερία υπερβαίνοντας κρίσεις και προβλήματα καλλιεργείται στα νεαρά άτομα η τάση να αναζητούν τη λύση των προβλημάτων τους, στηριζόμενοι στις ικανότητες ενός χαρισματικού ηγέτη.
Όπως στην περίπτωση των χωρών της ανατολής απαραίτητη προϋπόθεση ήταν η αμάθεια του λαού και ο εγκλωβισμός του σε προκαταλήψεις έτσι και στο δυτικό κόσμο οι μεσσιανικές αντιλήψεις βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε πληθυσμούς με επιφανειακή γνώση , με αποδυναμωμένη κριτική ικανότητα, που αναζητούν το μέλλον τους σε αστρολόγους , μέντιουμ και διαφόρους «γκουρού» . Έτσι πολλών ειδών «μεσσίες» , από πολλούς χώρους ( τον αθλητικό, το χώρο της μόδας, της τεχνολογίας, της τέχνης, εκτός από τους παραδοσιακούς της πολιτικής και της θρησκείας) διαγκωνίζονται να εγγυηθούν ένα καλύτερο αύριο βυθίζοντας τους αφελείς περισσότερο στην πλάνη τους και καθιστώντας τους έρμαια δεκτικά σε κάθε είδους εκμετάλλευση.
( Αποτελέσματα)
( στο άτομο)
Ο αποπροσανατολισμένος άνθρωπος , αυτός που δεν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του γίνεται μοιρολάτρης, δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, δε ζητά να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής και εργασίας του, δε δημιουργεί. Ο μεσσιανισμός καλλιεργεί πλήρως την παθητικότητα των ανθρώπων, αφού τους οδηγεί να αναζητούν από τους άλλους να αναλάβουν και την ευθύνη που τους αναλογεί από την ένταξή τους σε μια πολιτικά οργανωμένη κοινωνία. Δημιουργεί δύσκαμπτες συνειδήσεις ανθρώπων, αφού αυτοί στηρίζονται σε ιδεοληψίες περί έξωθεν σωτηρίας, που ναρκοθετούν τη διάθεση συνεργασίας μεταξύ των ανθρώπων. Και αυτό γιατί δεν είναι λίγοι εκείνοι που αντιλαμβάνονται εγωιστικά τον εαυτό τους ως εκλεκτό, που έχει επιλεγεί για να σώσει τον εαυτό του και τους άλλους.
( στην κοινωνία)
Μέσα από την αλλοτρίωση της προσωπικής ταυτότητας προωθείται η μαζοποίηση. Έτσι βρίσκουν εύκολα έδαφος σκοταδιστικές αντιλήψεις με απόρροια την πνευματική υποδούλωση και επακόλουθο την ανάπτυξη του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας. Οικοδομούνται επομένως ανελεύθερες κοινωνίες εφόσον υπονομεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και καλλιεργείται η ανάπτυξη ολοκληρωτικών μορφών πολιτικής οργάνωσης.
( στη δημοκρατία)
Η καλλιέργεια κλίματος πολιτικής αδράνειας και αναμονής έξωθεν σωτηρίας καταλύει ουσιαστικά τη δημοκρατία προετοιμάζοντας το έδαφος για την επιβολή καθεστώτων που ελέω "Θεού" καταπιέζουν και αντιμετωπίζουν αυταρχικά τον πολίτη. Η δημοκρατία στηρίζεται στη συμμετοχή, στο ενδιαφέρον για τα κοινά και στο κλίμα συνεργασίας μεταξύ των πολιτών ό, τι δηλαδή ακριβώς τορπιλίζεται από την επικράτηση του μεσσιανισμού. Ακόμη και η περίπτωση καλλιέργειας της αντίληψης του εκλεκτού, του «σωτήρα» που καταφεύγει στην αυτοδικία αναλαμβάνοντας το ρόλο του τιμωρού είναι τελείως αντίθετη με το δημοκρατικό φρόνημα αφού χρησιμοποιεί βία, καταργεί τους νόμους που στηρίζουν τη δημοκρατία και υποθάλπει τη γένεση «τυράννων». Είναι επίσης προφανής η σχέση του μεσσιανισμού με το εθνικισμό όπως και με το ρατσισμό που αποτελούν εχθρούς του δημοκρατικού πολιτεύματος
( στην τέχνη)
Καλλιέργεια της τόσο βολικής υποκουλτούρας ,ώστε να επαναπαύεται και να αποπροσανατολίζεται ο λαός με τα υποκατάστατα της τέχνης ,μένοντας μακριά από τα γνήσια δημιουργήματά της που θα τον οδηγήσουν στην πνευματική του ανέλιξη. Από την άλλη , όσον αφορά τους δημιουργούς αποθάρρυνση με αποτέλεσμα την καλλιτεχνική και πολιτιστική δυσπραγία, εν αναμονή του «πεφωτισμένου» καλλιτέχνη, που θα ηγηθεί της προσπάθειας για την αναζήτηση διεξόδου από το πολιτιστικό τέλμα.
( Τρόποι αντιμετώπισης )
Ο ρόλος της παιδείας είναι πολύ σημαντικός στην οικοδόμηση ισχυρών προσωπικοτήτων καθόλου δεκτικών σε μεσσιανικά κηρύγματα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την καλλιέργεια της σκέψης και της αυτοβουλίας των νέων. Τέτοιοι στόχοι τίθενται αλλά και επιτυγχάνονται αν ο χαρακτήρας της παιδείας έχει κατεύθυνση ανθρωπιστική. Γιατί μόνο η ανθρωπιστική παιδεία μπορεί να δημιουργήσει ανθρώπους ικανούς να αναζητήσουν και να βιώσουν το βάθος του προσώπου τους, ώστε να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες, χωρίς να αναμένουν έξωθεν σωτήριες επεμβάσεις. Είναι επομένως απαραίτητη η ενίσχυση της παιδείας, ώστε να γίνει συνείδηση στους ανθρώπους ότι πρέπει να στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις και να συνεργάζονται για να προοδεύουν κι ότι κι αν ακόμη ο «μεσσίας» φανεί μπορεί να αναγνωριστεί μόνο από εκείνους που έχουν ασκηθεί στην αναζήτηση του Ωραίου, του Αγαθού και του Αληθινού.
Ενίσχυση των συμμετοχικών πολιτικών θεσμών, που καθιστούν τους ανθρώπους ικανούς να σκεφτούν, να κατανοούν τις ευθύνες τους και την αξία της συμμετοχής. Ενίσχυση επίσης της πίστης των ανθρώπων σ’ αυτούς και εδραίωση της πεποίθησης πως εν τέλει, η σωτηρία έρχεται μόνο ως αποτέλεσμα προσωπικής πλήρωσης και όχι ως αποτέλεσμα αυτοπαραίτησης. Ανάπτυξη επομένως πολιτικής συνείδησης και ανάληψη κοινωνικής και πολιτικής δράσης.
Ανάπτυξη στάσης συνεχούς εγρήγορσης από τα άτομα και υιοθέτηση κριτικής στάσης απέναντι σε οποιαδήποτε υπόσχεση έξωθεν σωτηρίας. Μόνον έτσι θα αποκαλύπτονται οι προσπάθειες υποβολής μυθοποιημένων προτύπων , που μπορεί να διεκδικήσουν κάποια στιγμή το ρόλο του «μεσσία» αφού εξασφαλίσουν ικανό αριθμό «πιστών» .
Παραδείγματα Μεσσιανισμού
Θρησκεία
Οι Εβραίοι αναμένουν την έλευση του Μεσσία
Οι Σιίτες Μουσουλμάνοι επίσης τον Ιμάμ Μαχντί, γαμπρό του Μωάμεθ, 12ο ιμάμη που ζει στη Μεσοποταμία
Οι Πέρσες το Σαοσάντ ( μεσσία) που θα γεννηθεί , θα υποφέρει αλλά κατόπι…
Πολιτική
Ο «φωτισμένος» αρχηγός του κόμματος που επειδή προβάλλεται ως «ταλαντούχος» τον εμπιστευόμαστε και τον αφήνουμε να μας οδηγεί και να αποφασίζει για τις τύχες μας χωρίς εμείς να συμμετέχουμε. Στα προσωποπαγή κόμματα οι αρχηγοί συχνά προβάλλονται ως Μεσσίες.
Μπορεί το ρόλο του αρχηγού –μεσσία να τον παίζει μια πολιτική ομάδα ή ακόμη και ένα κόμμα που αναλαμβάνει να δρα πριν από μας για μας.
Συχνά επίσης ομάδες αναλαμβάνουν το ρόλο του τιμωρού που θεωρούν ότι «σώζουν» τον κόσμο, την πολιτική, τις αξίες ή την αξιοπρέπεια των συμπολιτών τους από αυτούς που θέλουν να τα βλάψουν. Η τρομοκρατία και ο μεσσιανισμός έχουν στενή σχέση.
Αθλητισμός
Τη δική μας απραξία «ξελασπώνει» η ομάδα μας που νικά και αποδεικνύει ότι … είμαστε αθλητές. Το ίδιο εθνική μας , ή οι πρωταθλητές μας που μας βγάζουν «ασπροπρόσωπους» χωρίς οι ίδιοι να έχουμε αθλητική ζωή. Όλοι αυτοί είναι το άλλοθί μας, αυτοί που δρουν αντί για μας ώστε να κοιμόμαστε ήσυχοι