Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος, έχοντας επίγνωση των αναγκών και των επιθυμιών του, καλείται να συμβάλει αποφασιστικά στην πορεία της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του κατάρτισης. Σε αυτή την ατομική, και πολλές φορές εξαιρετικά δύσκολη, πορεία κατάκτησης νέων γνώσεων, δεν ενεργεί μόνος του, όπως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε με βάση το πρώτο συνθετικό της λέξης αυτο-μόρφωση. Ο άνθρωπος δεν δραστηριοποιείται μέσα σε ένα κοινωνικό κενό, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους, σε επαφή και ανταλλαγή με τους επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης, ακόμη και όταν οι νέες τεχνολογίες του επιτρέπουν να μαθαίνει και να εργάζεται σε φυσική απόσταση από τους άλλους.
Με αυτή την έννοια, οι διαδικασίες και οι πρακτικές αυτομόρφωσης στη σημερινή εποχή δεν σημαίνουν την απουσία των άλλων, θεσμών και ατόμων, ούτε την κοινωνική απομόνωση του καθενός ατόμου, αλλά την ενεργητική στάση του, αφού το ίδιο αποφασίζει, άλλοτε αυτοβούλως και άλλοτε κάτω από την πίεση συγκεκριμένων αναγκών, να εκπαιδευθεί. Η ενεργητική στάση συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος καλείται να διαμορφώσει μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες (οργανισμούς, εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενους) το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τους τρόπους της εκπαίδευσής του.
Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους, ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς.
Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο E. Durkheim κατά τον 19ο αιώνα. Και τούτο επειδή, τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών.
Αλεξάνδρα Κορωναίου, Εκπαιδεύοντας Εκτός Σχολείου, 2002 (Διασκευή)
Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 έως 100 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου: ... οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους ...
Μονάδες 12
Β2. α) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου; (Η εκπαίδευση δεν νοείται ... των σχολικών τειχών) (μονάδες 4)
β) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της ίδιας παραγράφου του κειμένου (μονάδες 3)
Μονάδες 7
Β3. α) Να γράψετε ένα α ν τ ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
ατομική, επιτρέπουν, ανεπαρκείς, διαφορετικές, επεκτείνεται. (μονάδες 5)
β) Να γράψετε ένα σ υ ν ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
συνεχή, χρησιμότητα, συνέπειες, δεξιότητες, καθίσταται. (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Β4. Να επισημάνετε τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα επιστημονικού λόγου στο κείμενο που σας δίνεται.
Μονάδες 6
Γ1. Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου σας να αναφερθείτε στη σημασία της αυτομόρφωσης και να προτείνετε τρόπους πραγμάτωσής της σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ )
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ
ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ | Η σημασία και η αναγκαιότητα της αυτομόρφωσης |
ΝΟΗΜΑΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ : | §1 1.Η αυτομόρφωση είναι σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία 2. με κινητήρια δύναμη τον ίδιο τον άνθρωπο 3. που δραστηριοποιείται μέσα σε κοινωνικό περιβάλλον ( επομένως ) |
§2 1. Η αυτομόρφωση δεν συνεπάγεται την απομόνωση 2. αλλά την ενεργητική στάση του ατόμου 3. που συνδιαμορφώνει με άλλους τους άξονες της εκπαίδευσής του ( επειδή ) | |
§3 1. Οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις ( και ) 2.Οι μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας 3. Καθιστούν αναγκαία τη συνεχή εκπαίδευση | |
§4 1. Έχει διευρυνθεί ο κλασικός ορισμός της εκπαίδευσης ( εφόσον πλέον ) 2. Η εκπαιδευτική πράξη αποδεσμεύεται από το χώρο και το χρόνο του σχολείου ( και ) 3. Επεκτείνεται όσον αφορά αυτούς τους δύο άξονες ( δια βίου και εκτός σχολικών τειχών). |
Β. 1. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Εξελίξεις στους τομείς :
α) της οικονομίας,
β) της τεχνολογίας,
γ) των επιστημών
Μετασχηματισμός της αγοράς εργασίας
(γνώσεις και δεξιότητες ακυρώνονται – προβάλλει η ανάγκη απόκτησης καινούργιων )
( παραδοσιακά επαγγέλματα φθίνουν και εγκαταλείπονται – νέα αναδύονται)
Επαγγελματική κινητικότητα
Ανασφάλεια - Ανταγωνισμός
Ανάγκη να μάθει ο σύγχρονος άνθρωπος να προσαρμόζεται
σε μια πραγματικότητα που διαρκώς μεταβάλλεται
Β. 2. α)
Αιτιολόγηση
Β. 2. β) Θεματική περίοδος: «Η εκπαίδευση δεν νοείται... 19° αιώνα»
Λεπτομέρειες: «Και τούτο ... καθημερινής ζωής»
Κατακλείδα: «Η εκπαιδευτική πράξη ... των σχολικών τειχών».
Β. 3. α) ΑΝΤΩΝΥΜΑ:
ατομική => συλλογική, ομαδική, μαζική.
επιτρέπουν => απαγορεύουν, εμποδίζουν, παρακωλύουν.
ανεπαρκείς => επαρκείς, πλήρεις, άρτιες.
διαφορετικές => ίδιες, όμοιες, συναφείς , ταυτόσημες.
επεκτείνεται => περιορίζεται, συρρικνώνεται, μειώνεται, περιστέλλεται.
Β. 3. β) ΣΥΝΏΝΥΜΑ:
συνεχή => διαρκή, αδιάκοπη, αδιάλειπτη, αέναη, απρόσκοπτη.
χρησιμότητα => ωφελιμότητα,
συνέπειες => αποτελέσματα, επακόλουθα, επιπτώσεις, απόρροιες.
δεξιότητες => ικανότητες, (επι)δεξιότητες, αρετές.
καθίσταται => γίνεται, αποβαίνει.
Β. 4.
Τρία από τα παρακάτω χαρακτηριστικά γνωρίσματα του επιστημονικού λόγου με αντίστοιχα παραδείγματα:
Λογική και όχι συγκινησιακή χρήση της γλώσσας
Λόγος περιγραφικός, ερμηνευτικός, αποδεικτικός
Λόγος απρόσωπος και αντικειμενικός
Χρήση ειδικού λεξιλογίου.
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Επικοινωνιακό πλαίσιο : Άρθρο Τίτλος,
αφόρμηση από την επικαιρότητα,
αναφορική χρήση της γλώσσας.
Η απαντήσεις που ακολουθεί είναι από
την ΕΛΜΕ Ηρακλείου Κρήτης σε συνεργασία με την ΕΦΝΗΓ.1. Οι μαθητές πρέπει να συντάξουν ένα άρθρο για τη σχολική τους εφημερίδα. Κατά την άποψη των συντακτών του κειμένου, η ανάπτυξη του θέματος δεν αντιστοιχεί στη μορφή του άρθρου όπως το έχουν διδαχθεί οι μαθητές, δηλαδή το προσωπικό σχολιασμό επίκαιρων γεγονότων και φαινομένων.
1. Ενδεικτικοί τίτλοι: Η δια βίου μάθηση.
Αυτομόρφωση και αγορά εργασίας.
Μάθε τέχνη κι άστηνε…
Ο μπαμπάς ….εκπαιδεύεται.
2. Αφόρμηση από επίκαιρα γεγονότα όπως π.χ οι αλλαγές στο
εκπαιδευτικό σύστημα, η ανεργία που μαστίζει τους πτυχιούχους νέους
και η γενικότερη οικονομική κρίση που διαμορφώνουν νέα δεδομένα
στην αγορά εργασίας και η παρεπόμενη αναγκαιότητα της διαρκούς
επιμόρφωσης και κατάρτισης.
3. 1ο ζητούμενο: Η σημασία της αυτομόρφωσης.
α). Επαγγελματική ευελιξία και προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα στο
χώρο εύρεσης εργασίας και κατοχύρωσης επαγγελματικής ταυτότητας.
β) Ανάπτυξη νέων επαγγελματικών δεξιοτήτων και δυνατοτήτων
επαγγελματικής ανέλιξης.
γ) Καλλιέργεια επαγγελματικής ευσυνειδησίας και κοινωνικής
υπευθυνότητας.
δ) Καταπολέμηση της αμάθειας, της ανεργίας και του κοινωνικού
αποκλεισμού.
ε) Η αυταξία της αυτομόρφωσης ως ατομικής αρετής του ενεργού πολίτη
που αναβαθμίζει την κοινωνική θέση και τη δημόσια παρουσία του.
στ) Η υπέρβαση του μοντέλου της στείρας εξειδίκευσης και η
αλληλεπίδραση διαφορετικών επιστημονικών κλάδων.
4. 2ο ζητούμενο: τρόποι πραγμάτωσης.
α). Προσωπική ενασχόληση και παρακολούθηση των νέων γνωστικών
αντικειμένων στους επιμέρους επαγγελματικούς χώρους μέσω βιβλίων
και διαδικτύου.
β) Κοινωνική πολιτισμική και οικονομική ενημέρωση από το Μ.Μ.Ε.
γ) Επιμορφωτικά σεμινάρια και εκπαιδευτικοί θεσμοί (ΙΕΚ, σχολεία
δεύτερης ευκαιρίας, Ανοικτό Πανεπιστήμια ), ημερίδες και προγράμματα
εντός και εκτός σχολείου με θέματα εργασιακά, οικονομικά και
πολιτιστικά.
δ) Δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου με ανάγνωση βιβλίων,
αναστροφή με τις τέχνες, πολιτική δραστηριότητα και κοινωνικό
προβληματισμό.
ε) Εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες και γλωσσομάθεια.
5. Επίλογος
Η αυτομόρφωση καθίσταται αναγκαία στις νέες συνθήκες του σκληρού
εργασιακού ανταγωνισμού που προϋποθέτει το συνδυασμό των
επαγγελματικών δεξιοτήτων με τις προσωπικές αξίες.
1. Ενδεικτικοί τίτλοι: Η δια βίου μάθηση.
Αυτομόρφωση και αγορά εργασίας.
Μάθε τέχνη κι άστηνε…
Ο μπαμπάς ….εκπαιδεύεται.
2. Αφόρμηση από επίκαιρα γεγονότα όπως π.χ οι αλλαγές στο
εκπαιδευτικό σύστημα, η ανεργία που μαστίζει τους πτυχιούχους νέους
και η γενικότερη οικονομική κρίση που διαμορφώνουν νέα δεδομένα
στην αγορά εργασίας και η παρεπόμενη αναγκαιότητα της διαρκούς
επιμόρφωσης και κατάρτισης.
3. 1ο ζητούμενο: Η σημασία της αυτομόρφωσης.
α). Επαγγελματική ευελιξία και προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα στο
χώρο εύρεσης εργασίας και κατοχύρωσης επαγγελματικής ταυτότητας.
β) Ανάπτυξη νέων επαγγελματικών δεξιοτήτων και δυνατοτήτων
επαγγελματικής ανέλιξης.
γ) Καλλιέργεια επαγγελματικής ευσυνειδησίας και κοινωνικής
υπευθυνότητας.
δ) Καταπολέμηση της αμάθειας, της ανεργίας και του κοινωνικού
αποκλεισμού.
ε) Η αυταξία της αυτομόρφωσης ως ατομικής αρετής του ενεργού πολίτη
που αναβαθμίζει την κοινωνική θέση και τη δημόσια παρουσία του.
στ) Η υπέρβαση του μοντέλου της στείρας εξειδίκευσης και η
αλληλεπίδραση διαφορετικών επιστημονικών κλάδων.
4. 2ο ζητούμενο: τρόποι πραγμάτωσης.
α). Προσωπική ενασχόληση και παρακολούθηση των νέων γνωστικών
αντικειμένων στους επιμέρους επαγγελματικούς χώρους μέσω βιβλίων
και διαδικτύου.
β) Κοινωνική πολιτισμική και οικονομική ενημέρωση από το Μ.Μ.Ε.
γ) Επιμορφωτικά σεμινάρια και εκπαιδευτικοί θεσμοί (ΙΕΚ, σχολεία
δεύτερης ευκαιρίας, Ανοικτό Πανεπιστήμια ), ημερίδες και προγράμματα
εντός και εκτός σχολείου με θέματα εργασιακά, οικονομικά και
πολιτιστικά.
δ) Δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου με ανάγνωση βιβλίων,
αναστροφή με τις τέχνες, πολιτική δραστηριότητα και κοινωνικό
προβληματισμό.
ε) Εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες και γλωσσομάθεια.
5. Επίλογος
Η αυτομόρφωση καθίσταται αναγκαία στις νέες συνθήκες του σκληρού
εργασιακού ανταγωνισμού που προϋποθέτει το συνδυασμό των
επαγγελματικών δεξιοτήτων με τις προσωπικές αξίες.