2016, ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ HMEΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ασκήσεις επικοινωνίας
«Έχουμε πολλά να πούμε, ας μιλήσουμε». Η
διαφημιστική καμπάνια εταιρείας κινητής τηλεφωνίας έρχεται σε αντίθεση με τη
σύγχρονη τακτική της επικοινωνίας. Στο μετρό, μέρα-νύχτα, κορίτσια και αγόρια
σκυμμένα πάνω από το μικρό πληκτρολόγιο του κινητού τους, επικοινωνούν
αξιοζήλευτα γρήγορα. […]1
Αλλά και όταν μιλάνε δεν φαίνεται
πως έχουν τόσα πολλά να πουν: το πού και το πότε συζητάνε. Δεν χρειάζεται να
είσαι ωτακουστής2 : οι άνθρωποι μιλούν μεγαλόφωνα στο κινητό τους, δεν θέλουν
να προστατεύσουν τίποτα και κανέναν, ούτε καν τα αισθήματά τους. Μερικές φορές
ολόκληρο το βαγόνι βυθίζεται σ’ αυτή την παράδοξη επικοινωνία, οι άνθρωποι
χάνονται σ’ ένα προσωπικό σύμπαν που με απίθανο τρόπο αυτοεκτίθεται στα μάτια
όλων.
Έχουμε στ’ αλήθεια πολλά να
πούμε; Τι τάξεως θέματα μας ενδιαφέρει να συζητήσουμε; Ας μιλήσουμε που λέει κι
η διαφήμιση, αλλά γιατί και πώς. Ζούμε στην πιο επικοινωνιακή εποχή και κατά
παράδοξο τρόπο η διαδικτυακή, τηλεοπτική επικοινωνία είναι πιο ρηχή από ποτέ. […]
Ένας φίλος μού τηλεφώνησε
ζητώντας να ανάψω την τηλεόραση εκείνη τη στιγμή και να παρακολουθήσω το
«διάλογο» για την ανεργία στο Big Brother. Τα παιδιά, προφανώς, είχαν πάρει
εντολές να συζητήσουν σοβαρά, όπως γίνεται στα στρογγυλά 1 τραπέζια και στα
τηλεοπτικά παράθυρα. […] Δυστυχώς πρόλαβα μόνο το τελευταίο πεντάλεπτο που ήταν
στ’ αλήθεια τραγελαφικό3 στην αφέλεια και στο συντηρητισμό του, αλλά και πολύ
ενδεικτικό των τάσεων της επικοινωνίας. Κάθε άλλο παρά αυθόρμητη ανταλλαγή
απόψεων. […]
Υπάρχει άραγε κάποιος τρόπος να
επικοινωνούν οι άνθρωποι μεταξύ τους, να ανταλλάσσουν ιδέες που δεν είναι
κακέκτυπο4 τηλεοπτικών διαλόγων; Το γεγονός ότι στο δρόμο οι περαστικοί
διατυπώνουν ιδέες δημοσίως, χωρίς να ντρέπονται πια το μικρόφωνο, χωρίς να
φοβούνται την κάμερα, με απίστευτη άνεση, αυτοπεποίθηση, εξοικείωση, υπόσχεται
και καλύτερες επικοινωνιακές ημέρες; Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. Τα «πολλά»
που έχουμε να πούμε καταχωνιάζονται ακόμα πιο βαθιά, τα λίγα και τα εύκολα και τα
επαναλαμβανόμενα επιπλέουν.
Αμάντα Μιχαλοπούλου,
άρθρο από τον ημερήσιο τύπο (Διασκευή).
1 Το σύμβολο […] σημαίνει ότι
παραλείπεται κείμενο.
2 Ωτακουστής: το πρόσωπο που κρυφακούει.
3
Τραγελαφικό: αλλόκοτο, κατά γελοίο τρόπο αφύσικο.
4 Κακέκτυπο:
αυτό που δεν μιμείται με επιτυχία το πρότυπό του.
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας
την περίληψη του κειμένου χωρίς δικά σας σχόλια (60 - 80 λέξεις). Μονάδες 25
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που
ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην
κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η
πρόταση είναι λανθασμένη.
α) Η διαφημιστική καμπάνια εταιρείας κινητής
τηλεφωνίας συμφωνεί προς τη σύγχρονη τακτική της επικοινωνίας.
β) Οι άνθρωποι μιλούν μεγαλόφωνα
στο κινητό τους, αφού δεν θέλουν να προστατεύσουν τίποτα και κανέναν.
γ) Ζούμε στην πιο επικοινωνιακή εποχή, αλλά η
διαδικτυακή επικοινωνία είναι πιο ρηχή από ποτέ.
δ) Στο τηλεοπτικό παιχνίδι «Big
Brother» ο λόγος των συμμετεχόντων παικτών ήταν αυθόρμητος.
ε) Στο δρόμο οι περαστικοί αποφεύγουν την
κάμερα και το μικρόφωνο, γιατί δεν είναι καθόλου εξοικειωμένοι.
Μονάδες 10
Β2. Να γράψετε τα δομικά μέρη της
πέμπτης παραγράφου: "Υπάρχει άραγε ... τα επαναλαμβανόμενα
επιπλέουν".
Μονάδες 5
Β3. α) Να γράψετε από ένα
συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: προστατεύσουν, προσωπικό,
αφέλεια, επικοινωνούν, ιδέες.
(Μον. 5)
β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο
για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: σύγχρονη, μεγαλόφωνα, σοβαρά, αντίθετο,
επιπλέουν.
(Μον. 5) Μονάδες 10
Β4. α) Να καταγράψετε από το
κείμενο στο τετράδιό σας τρεις φράσεις ή προτάσεις με ποιητική χρήση της
γλώσσας.
(Μον. 6)
β) Να γράψετε από μία πρόταση για
την καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: αυθόρμητη, ανταλλάσσουν.
(Μον. 4) Μονάδες 10
Γ. Σε ένα άρθρο, 400 500
λέξεων, που θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας: α) να παρουσιάσετε
τους λόγους που οι νέοι επιλέγουν τη χρήση νέων τεχνολογιών (smartphones, chat
κ.τ.λ.) για την επικοινωνία τους και β) να επισημάνετε τους τυχόν κινδύνους που
εγκυμονεί η αλόγιστη χρήση τους.
Μονάδες 40
ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Δ΄ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αποξένωση από τη φύση
Σήμερα βιώνουμε την παγκόσμια
οικολογική κρίση και τις συνέπειές της, οι οποίες δεν απειλούν, πλέον, μόνο την
ισορροπία των οικοσυστημάτων και την επιβίωση των έμβιων όντων, αλλά και την
ψυχοσωματική υγεία και την ποιότητα ζωής των παρόντων και των μελλοντικών
γενιών. Η οικολογική κρίση έχει βαθιές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές
αιτίες και τις ρίζες της βαθιά στην αποξενωμένη σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με
τη φύση.
Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο
σύγχρονος άνθρωπος συμπεριφέρεται καθημερινά χωρίς να έχει συνείδηση της
κατάστασης του πλανήτη. Υπνοβατεί χωρίς να συναισθάνεται τις πράξεις του και
τις συνέπειές τους. Η αφύπνιση του ανθρώπου εξαρτάται από το αν ο ίδιος σκοπεύει
να ξαναβρεί το συνειδητό βηματισμό του πάνω στη Μητέρα Γη και η συλλογική
αφύπνιση αποτελεί προϋπόθεση για την υπέρβαση της οικολογικής κρίσης.[...] 1
Στον «ανεπτυγμένο» κόσμο έχουμε δημιουργήσει
ένα σύστημα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Οι περισσότεροι από εμάς που θέλουμε
να καταναλώνουμε συνεχώς, πρέπει να θυσιάσουμε το χρόνο μας και τη ζωή μας για
αντάλλαγμα. Ζούμε συνεχώς υπό την πίεση του χρόνου. Έχουμε δημιουργήσει μια
κοινωνία στην οποία είμαστε τόσο απασχολημένοι από τα προσωπικά μας προβλήματα
ώστε δεν έχουμε την πολυτέλεια να ασχοληθούμε με το τι συμβαίνει στον πλανήτη
μας. Μη κατανοώντας τη διαφορά ανάμεσα στην ικανοποίηση από τη ζωή και την
ευτυχία, αισθανόμαστε δυστυχισμένοι παρά τα υλικά αγαθά που αποκτούμε.[...]
Έχει πλέον καταγραφεί ότι η
αποξένωση του ανθρώπου από τη φύση συμβάλλει στη δημιουργία διαταραχών στη
συμπεριφορά και στην ανάπτυξή του. Στερεί από τις νέες γενιές τη διαμόρφωση
βασικών αντιληπτικών ικανοτήτων, την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της
κριτικής σκέψης και της συναισθηματικής ωρίμανσης, καθώς και την ενδυνάμωση της
αυτοπεποίθησης. Περιορίζει την αίσθηση ότι ανήκει κανείς σε ένα ευρύτερο
πλαίσιο και την ικανότητα διαχείρισης του περιβάλλοντος.
Από τη διεθνή έρευνα έχει τεκμηριωθεί ότι μέσα
από τη σχέση τους με τη φύση τα παιδιά αναπτύσσουν το σώμα, το μυαλό και το
πνεύμα τους, την κατανόηση για τα μη ανθρώπινα όντα, καταπολεμούν το άγχος,
αποκτούν την αίσθηση της φροντίδας της φύσης και αναπτύσσουν την αισθητική
τους.
΄Ιριδα Τσεβρένη, Γαβριήλ
Ξανθόπουλος: «Θεραπεύοντας την αποξένωση των νέων από τη φύση» (Διασκευή).
1 Το σύμβολο […] σημαίνει ότι
παραλείπεται κείμενο
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη
του κειμένου χωρίς δικά σας σχόλια. (80-100 λέξεις)
Μονάδες 25
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις
προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που
αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη
Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.
α) Η οικολογική κρίση δεν
επηρεάζει την ψυχοσωματική υγεία του ανθρώπου.
β) Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι
συνειδητοποιημένος όσον αφορά την κατάσταση του πλανήτη.
γ) Η συλλογική αφύπνιση θα βοηθήσει να
ξεπεραστεί η οικολογική κρίση.
δ) Τα προσωπικά προβλήματα δεν
μας επιτρέπουν να ασχοληθούμε με τα προβλήματα του πλανήτη.
ε) Η αποξένωση του ανθρώπου από
τη φύση αναπτύσσει τη δημιουργικότητα.
Μονάδες 10
Β2. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη
της τρίτης παραγράφου: "Στον «ανεπτυγμένο» κόσμο ........ αποκτούμε".
Μονάδες 5
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο
για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: συνέπειες, συνεχώς, αποξένωση, ενδυνάμωση,
καταπολεμούν.
(Μον. 5)
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις
παρακάτω λέξεις: σύγχρονος, συλλογική, ευρύτερο, φροντίδας, αναπτύσσουν.
(Μον. 5) Μονάδες 10
Β4. α) Να εντοπίσετε στο κείμενο
δύο εκφράσεις με μεταφορική σημασία.
(Μον. 4)
β) Να δώσετε ένα πλαγιότιτλο στην τέταρτη
παράγραφο του κειμένου: «Έχει πλέον καταγραφεί ........ του περιβάλλοντος».
(Μον. 6) Μονάδες 10
Γ. Στη σύγχρονη εποχή οι νέοι
έχουν αποξενωθεί από τη φύση. Σε ένα άρθρο 400-500 λέξεων, που θα δημοσιευθεί
στην εφημερίδα του σχολείου σας, να αναφερθείτε: α) Στις αιτίες που
απομακρύνουν τους νέους σήμερα από τη φύση. β) Στους παράγοντες οι οποίοι
μπορούν να βοηθήσουν τους νέους να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση,
αποκαθιστώντας τη σχέση τους με τη φύση.
Μονάδες 40
ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Η ασφάλεια των παιδιών στο Διαδίκτυο
Σήμερα, σχεδόν όλοι συμφωνούν πως
τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ειδική φροντίδα και προστασία. Όμως, κάτι τέτοιο
δεν συνέβαινε και στο παρελθόν. Χρειάστηκε μια σειρά από αγώνες μέχρι την
υιοθέτηση της Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού, το 1989. Η Σύμβαση αυτή
αποτελεί χρήσιμο και βασικό εργαλείο για όσους ασχολούνται με τα παιδιά, με
απώτερο σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων τους.
Η Unicef είναι θεματοφύλακας της Σύμβασης των
Δικαιωμάτων του Παιδιού. Δίνει φωνή στα παιδιά και τους νέους και προωθεί την
πρόσβασή τους στην πληροφόρηση και σε κάθε είδος ή μέσο έκφρασης, όπως το
διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα. Αυτά καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο χώρο
στην επικοινωνία των παιδιών, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε πληροφόρηση,
πολιτισμό, επικοινωνία και ψυχαγωγία.
Σε έκθεση της Unicef με θέμα
«Ασφάλεια των Παιδιών στον Κυβερνοχώρο» αναφέρεται ενδεικτικά ότι στην
Ευρωπαϊκή Ένωση το 59% των παιδιών από 9-16 ετών έχουν προφίλ κοινωνικής
δικτύωσης. Εξάλλου, σύμφωνα με έρευνα του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου του
Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για το 2012, στην Ελλάδα 3.937.880 είναι
χρήστες στο facebook και το 78% του πληθυσμού έχει πρόσβαση στο ίντερνετ.
Ποιες είναι οι ευκαιρίες όμως και
ποιοι οι πιθανοί κίνδυνοι από την έκθεση του παιδιού στην Τεχνολογία
Επικοινωνιών και Πληροφόρησης, με βάση και τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του
Παιδιού; Η διαδικτυακή ενημέρωση, η σύνδεση με την παγκόσμια κοινότητα, η
ανταλλαγή πληροφοριών, η ελευθερία της έκφρασης είναι σίγουρα από τα θετικά της
χρήσης του ψηφιακού κόσμου. Ωστόσο, η έκθεση των παιδιών στον εικονικό –
ψηφιακό κόσμο ενέχει και κινδύνους: είτε να δουν εικόνες από άλλα παιδιά που
πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης ή κακοποίησης, είτε να γίνουν τα ίδια θύματα βίας
από συνομήλικούς τους ή από μεγαλύτερους. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, επίσης,
την παραβίαση της ιδιωτικότητας και την ανεπιθύμητη επικοινωνία.
Μπορούμε να «θωρακίσουμε» τα
παιδιά με συγκεκριμένες στρατηγικές για την πρόληψη και την αποκατάσταση των
παιδιών που έχουν πέσει θύματα στον κυβερνοχώρο. Συγκεκριμένα, πρέπει να δοθεί
έμφαση στην ενδυνάμωση των παιδιών και των γονέων μέσα από την πληροφόρηση για
τις νέες τεχνολογίες, καθώς και στην αυστηρή τιμωρία όσων εκμεταλλεύονται και
κακοποιούν παιδιά στο ψηφιακό περιβάλλον.
Για να είναι αποτελεσματική μια
στρατηγική προστασίας, χρειάζεται να εμπλέξουμε τα παιδιά και τους νέους, που
είναι συχνά οι καλύτεροι ειδικοί. Επίσης, η υποστήριξη των γονέων και άλλων
ενηλίκων, όπως οι δάσκαλοι, είναι αναγκαία για να τους βοηθήσουμε να καταλάβουν
τη χρήση της πληροφορικής, καθώς και τους κινδύνους που μπορεί να
αντιμετωπίσουν τα παιδιά στο διαδίκτυο.
Απόσπασμα ομιλίας του Γενικού Διευθυντή της Ελληνικής Εθνικής
Επιτροπής της Unicef Ηλία Λυμπέρη, 5-2-2013 (διασκευή)
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη
του κειμένου χωρίς δικά σας σχόλια (80 -100 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις
προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που
αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη
Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.
α) Τα ηλεκτρονικά μέσα
επικοινωνίας καταλαμβάνουν ελάχιστο χώρο στην επικοινωνία των παιδιών.
β) Η διαδικτυακή ενημέρωση ανήκει στα θετικά
στοιχεία της χρήσης του ψηφιακού κόσμου.
γ) Η έκθεση των παιδιών στον
εικονικό κόσμο δεν ενέχει κινδύνους.
δ) Η πρόληψη είναι ένας από τους τρόπους
προστασίας των παιδιών από το διαδίκτυο.
ε) Η συμμετοχή των παιδιών σε μια
στρατηγική προστασίας από τους διαδικτυακούς κινδύνους δεν είναι απαραίτητη.
Μονάδες 10
Β2. α) Να εντοπίσετε τα δομικά
μέρη της πέμπτης παραγράφου του κειμένου: «Μπορούμε να «θωρακίσουμε» τα παιδιά
… και κακοποιούν παιδιά στο ψηφιακό περιβάλλον».
(Μον. 5)
β) Να εντοπίσετε δύο τρόπους πειθούς στην
τρίτη παράγραφο του κειμένου: «Σε έκθεση της Unicef με θέμα … και το 78% του
πληθυσμού έχει πρόσβαση στο ίντερνετ».
(Μον. 8) Μονάδες 13
Β3. Να γράψετε ένα αντώνυμο για
καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: συμφωνούν, δικαίωμα, χρήσιμο, αυστηρή,
αποτελεσματική.
Μονάδες 5
Β4. α) Να εντοπίσετε στο κείμενο
δύο εκφράσεις με μεταφορική σημασία.
(Μον. 4)
β) Να μετατρέψετε την ακόλουθη ενεργητική
σύνταξη σε παθητική κάνοντας όλες τις απαραίτητες αλλαγές: «Μπορούμε να
«θωρακίσουμε» τα παιδιά με συγκεκριμένες στρατηγικές για την πρόληψη» (5η
παράγραφος).
(Μον. 3) Μονάδες 7
Γ. Είστε ομιλητής/-τρια σε μια
σχολική εκδήλωση με θέμα τη σχέση των νέων με το διαδίκτυο. Στην ομιλία που θα
γράψετε για να εκφωνήσετε στους συμμαθητές σας, να αναλύσετε τους κινδύνους που
απειλούν την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο και να προτείνετε τρόπους
προστασίας από αυτούς (400-500 λέξεις).
Μονάδες 40