1. Με ποιον τρόπο έχει αναπτυχθεί η παράγραφος;
Απάντηση
v Ορισμός (πρέπει να αναφέρουμε την έννοια της οποίας δίνεται ο ορισμός. Σε αυτή την περίπτωση η θεματική πρόταση υποβάλλει την ερώτηση ‘τι είναι;’ ή ’ Τι εννοεί με αυτό’ )
v Διαίρεση (σύντομη αναφορά στην έννοια και στις κατηγορίες)
v Σύγκριση – αντίθεση (αναφέρουμε ποιες έννοιες συγκρίνονται αντιθετικά)
v Παραδείγματα (σύντομη αναφορά)
v Αίτιο – αποτέλεσμα( πρέπει να αναφέρουμε ότι στη θεματική πρόταση διατυπώνεται η αιτία ή οι αιτίες και επομένως η ανάπτυξη γίνεται με τη μέθοδο των αιτίων ή των αποτελεσμάτων )
v Αιτιολόγηση (η θεματική πρόταση υποβάλλει ένα «γιατί» )
v Αναλογία (η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά)
Συνδυασμός μεθόδων
Στις περισσότερες περιπτώσεις έχουμε πάνω από έναν τρόπο ανάπτυξης. Άρα, στο τέλος της απάντησης ο μαθητής πρέπει να κάνει λόγο για συνδυασμό μεθόδων.
Η ερώτηση μπορεί να δοθεί ως εξής: «Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η θεματική περίοδος της παραγράφου;», ή «πώς οργανώνεται ο λόγος στην παράγραφο;»
2. Να γράψετε τα δομικά στοιχεία της … παραγράφου.
[Πανελλήν. 2000]
Απάντηση
Γράφουμε τη θεματική περίοδο, τις λεπτομέρειες - σχόλια, την κατακλείδα.
3. Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή της παραγράφου;
Απάντηση
Ανιχνεύουμε τη σύνδεση μεταξύ των περιόδων και των προτάσεων (εντοπίζουμε τις διαρθρωτικές λέξεις - φράσεις, τις επαναλήψεις, τους συγγενείς νοηματικά όρους και τη διατήρηση ενιαίου ύφους στην παράγραφο.)
4. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι διαρθρωτικές λέξεις;
[Πανελ. 2001]
Μας δίνονται δηλαδή κάποιες διαρθρωτικές λέξεις της παραγράφου και μας ζητείται να βρούμε ποια σχέση μεταξύ των προτάσεων που συνδέουν δηλώνουν, π.χ. διάζευξη, αντίθεση, αιτιολόγηση, αίτιο - αποτέλεσμα, συμπέρασμα , χρόνο, προϋπόθεση κ.ά.
5.Ποια νοηματική σχέση συνδέει τις παραγράφους "χ" και "ψ";
[Πανελ. 2000]
Απάντηση
Πρόκειται για τη συνεκτικότητα. Προσέχουμε το νόημα της μιας και της άλλης παραγράφου και γράφουμε τι σχέση έχουν, π.χ. πρόβλημα - λύση, αίτιο - αποτέλεσμα, σχέση αντίθεσης κ.ά.
Η ερώτηση μπορεί επίσης να τεθεί ως εξής: Ανιχνεύστε τη συνεκτικότητα μεταξύ των παραγράφων.
6.Εξετάστε την αλληλουχία του κειμένου.
Απάντηση
Οφείλουμε να διακρίνουμε τον πρόλογο, το κύριο μέρος, τις ενότητες αυτού και τον επίλογο. Στα μη αποδεικτικά κείμενα τα νοήματα αναπτύσσονται ελεύθερα, συνειρμικά, διαισθητικά. Στα αποδεικτικά κείμενα αναπτύσσονται με λογική σειρά. Σύντομα οφείλουμε να σχολιάσουμε τη συνοχή και τη συνεκτικότητα. Επίσης, οφείλουμε να εξετάσουμε αν υπάρχει σύνδεση - συσχέτιση των νοημάτων στον άξονα του χρόνου (με χρονολογικά σειρά) ή στον άξονα του τόπου.
7. Πώς συνδέονται οι παράγραφοι "χ" και "ψ";
Απάντηση
Απαντάμε διττά. Ελέγχουμε τη μορφική σύνδεση (συνοχή) δηλαδή διαρθρωτικές λέξεις /φράσεις, επαναλήψεις κτλ
και τη νοηματική (συνεκτικότητα)πρόβλημα – λύση, αίτιο – αποτέλεσμα κτλ.
8. Πώς διαρθρώνονται οι σκέψεις του συγγραφέα / ποια είναι η αρχιτεκτονική του κειμένου;
Απάντηση
Γενικά η διάρθρωση των σκέψεων μπορεί να είναι αυστηρή, να αναπτύσσονται δηλαδή με λογική σειρά, ή ελεύθερη, ακόμη και συνειρμική. Συγκεκριμένα, όταν τα κείμενα είναι αποδεικτικά για μια ολοκληρωμένη απάντηση πρέπει να αναφερθούμε στην αλληλουχία, στη συνοχή και τη συνεκτικότητα.
2."Θηρεύοντας το Λόγο"Εκδ. όμιλος συγγραφέων καθηγητών
3."Νεοελληνική Γραμματική"Μανόλη Τριανταφυλλίδη, ΟΕΔΒ
4."Βελτιώστε ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΑΣ" Γ. Μηνά