Aν και στις μέρες μας δύσκολα κάποιος παραδέχεται πως είναι προληπτικός, οι περισσότεροι, σχεδόν ενστικτωδώς, «χτυπάμε ξύλο», για να μην προκαλέσουμε αρνητικά την τύχη μας ή αγχωνόμαστε λόγω προλήψεων αν σπάσει κάποιος καθρέφτης στο σπίτι. Σύμφωνα με τον διάσημο Ελβετό ψυχίατρο Καρλ Γιουνγκ, οι προλήψεις όπως και οι συμβολισμοί που υπάρχουν στα όνειρα, στις θρησκείες ή στην τέχνη αποτελούν έκφραση της συλλογικής μνήμης που κουβαλάμε μέσα μας - και υπό την έννοια της πνευματικότητας, είναι τελικά απαραίτητες.
Οι προλήψεις περνούν από γενιά σε γενιά μέσα από την παράδοση και τη λαογραφία -μάλιστα είναι κάτι που το μαθαίνουμε από την παιδική μας ηλικία-, με αποτέλεσμα να έχουν ευρεία κοινωνική απήχηση και στην εποχή μας. Συχνά, δεν εμφανίζουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους πολιτισμούς ανά τον κόσμο, όπως για παράδειγμα οι αθλητές ή οι προπονητές που πιστεύουν ότι, φορώντας συγκεκριμένα ρούχα ή γούρια, μπορούν να επηρεάσουν την τύχη και το αποτέλεσμα.
Φυσικά, πολλοί άνθρωποι συνδέουν τις προλήψεις με την κακοτυχία και την πιθανότητα να τους συμβεί κάτι αρνητικό, οπότε αντιδρούν αναλόγως: ακύρωση ταξιδιών και ραντεβού όταν είναι Τρίτη και 13, απόδοση ευθυνών ή μιας αποτυχίας στο πέρασμα μιας μαύρης γάτας κ.ο.κ.
Σύμφωνα με την κ. Κασσιανή Μαδεμλή, ψυχολόγο - ψυχοθεραπεύτρια, αρκετές φορές οι προλήψεις σε κάποια άτομα δεν είναι αθώες, καθώς συνδέονται με ψυχικές διαταραχές, δηλαδή με παθολογικές εμμονές, όπως είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Οι περιπτώσεις αυτές συνήθως αφορούν ανθρώπους οι οποίοι σε κάθε τομέα της ζωής τους δρουν βάσει των προλήψεων, χωρίς να μπορούν να ελέγξουν σφαιρικά την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει και, κατά συνέπεια, χρήζουν ειδικής βοήθειας και παρακολούθησης. Πάντως, είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε το πόσο προληπτικοί είμαστε, επισημαίνει η ψυχολόγος. Κατά πόσο δηλαδή εμείς οι ίδιοι θεωρούμε τους εαυτούς μας αρκετά δυνατούς να πάρουμε αποφάσεις, να κάνουμε επιλογές και να αναλάβουμε την ευθύνη τους χωρίς προληπτικές υπεκφυγές. Εν κατακλείδι, όσο περισσότερο μειώνουμε το άγχος στη ζωή μας, τόσο οι προλήψεις τείνουν να εξασθενούν.
Προλήψεις και προκαταλήψεις
Τα στοιχεία της προσωπικότητας συνιστούν ισχυρό παράγοντα στην ανάπτυξη προλήψεων - για παράδειγμα, κάποιος ιδιαίτερα αγχώδης είναι και πιο επιρρεπής στις προλήψεις.
Το επίπεδο της μόρφωσης ή του νοητικού δυναμικού δεν παίζει σημαντικό ρόλο, αφού και εγγράμματοι άνθρωποι μπορεί να ακολουθούν ένα συγκεκριμένο τελετουργικό όταν πρόκειται να διεκδικήσουν μια επαγγελματική θέση, να κάνουν μια ομιλία ή να δώσουν εξετάσεις. Ακόμη και ο Σίγκμουντ Φρόιντ -που αντιπαρατέθηκε στη θρησκεία και στις προκαταλήψεις- λέγεται πως κάθε πρωί χαιρετούσε το κινέζικο αγαλματάκι που βρισκόταν στη δεξιά πλευρά του γραφείου του, ώστε να του πάει καλά η ημέρα.
Οι προλήψεις δεν σχετίζονται με το αν κάποιος έχει τις απαραίτητες γνώσεις για να εξηγήσει μια κατάσταση. Σημασία έχει πόσο συγκροτημένος αισθάνεται και τι είδους χειρισμούς κάνει για να διαχειριστεί τις ανησυχίες του.
Πηγή: Περιοδικό «Κ»
http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_wommirror_1_23/02/2010_325108