«Μα σε τι χρησιμεύει η γραμματική;»

 ( Αχ καλοκαιράκι με τα ξέγνοιστα διαβάσματά σου!

Δεν μπόρεσα βέβαια ν' αντισταθώ και στην "ωφελιμιστική" προσέγγιση της καλοκαιρινής ανάγνωσης και, μόλις επανέκαμψα, νάτη η πρώτη ανάρτηση, σχετική πάντα με το μάθημα της έκθεσης. Απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Μιριέλ Μπαρμπερί "Η κομψότητα του σκατζόχοιρου". Δεν ξέρω, αλλά μου μπήκε η ιδέα να το μετατρέψω σε διαγώνισμα. Δεν υπόσχομαι τίποτε, κάνει ακόμη τόση ζέστη και η θάλασσα μου γνέφει ξανά! )

…

«Μα σε τι χρησιμεύει η γραμματική;» ρώτησε εκείνος.

«Θα έπρεπε να το ξέρετε». απάντησε η κυρία παρ' όλα αυτά με πληρώνουν για να σας μά­θω γράμματα. «Δεν το ξέρουμε», απάντησε ο Ασίλ με πρωτο­φανή ειλικρίνεια, «μια και κανείς δεν μπήκε ποτέ στον κόπο να μας το εξηγήσει». Η κυρία Μεγκρ έβγαλε ένα μακρόσυρτο αναστεναγμό, του τύπου γιατί με πρήζουν πάλι με χαζές ερω­τήσεις; και απάντησε, «Χρησιμεύει για να μιλάτε και να γρά­φετε σωστά».

Τότε ακριβώς, νόμισα πως θα πάθω καρδιακό. Ποτέ μου δεν άκουσα κάτι τόσο ανόητο. Και δεν εννοώ πως είναι λάθος, εννοώ πως είναι εντελώς ανόητο. Το να λες σε εφήβους που ξέρουν ήδη να μιλούν και να γράφουν ότι η γραμματική χρη­σιμεύει γι' αυτό, είναι σαν να λες σε κάποιον ότι πρέπει να διαβάσει μια διαχρονική ιστορία των καμπινέδων για να μάθει, τα περί πιπί και κακά. Στερείται παντελώς νοήματος.  Αν μας έδειχνε, με παραδείγματα, ότι πρέπει να γνωρίζουμε ορισμένα πράγματα σχετικά με τη γλώσσα για να τη χρησιμοποιούμε σωστά, εντάξει, γιατί όχι, αυτό είναι μια προετοιμασία. Για παράδειγμα, το να ξέρεις να κλίνεις ένα ρήμα σε όλους τους χρόνους, σε γλιτώνει από χοντρά λάθη που θα σε ντροπιάσουν μπροστά σε κόσμο σ' ένα κοσμικό δείπνο («θα είχα φθάσει σπίτι σας νωρίτερα, αλλά έχω πάρει λάθος δρόμο») Ή, για να γράψεις μια σωστά διατυπωμένη πρόσκληση για ένα πάρτι στον πύργο των Βερσαλλιών, είναι πολύ χρήσιμο να ξέρεις τον κανόνα της συμφωνίας του επιθετικού προσδιορισμού: γλιτώ­νεις τα «Αγαπηταί φίλε, θα θέλατε να έρθετε στις Βερσαλλίες απόψε; Η παρουσία σας θα μας έκανε ιδιαίτερα χαρούμενους. Μαρκησία ντε Γκραν Φερνέ». Αλλά αν η κυρία Μεγκρ νομί­ζει πως η γραμματική χρησιμεύει μόνο σ' αυτό... Χρησιμο­ποιούσαμε και κλίναμε ρήματα προτού καν μάθουμε τι είναι. Και αν αυτή η γνώση βοηθάει, δε νομίζω ότι  είναι αποφασι­στικής σημασίας.

Προσωπικά, πιστεύω πως η γραμματική είναι ένας δρόμος προς την ομορφιά. Όταν μιλάς, διαβάζεις ή γράφεις, καταλα­βαίνεις αν έχεις φτιάξει ή αν έχεις διαβάσει μια ωραία φράση. Μπορείς ν' αναγνωρίσεις μια ωραία έκφραση ή ένα ωραίο ύφος. Αλλά όταν καταπιάνεσαι με τη γραμματική, αποκτάς πρόσβα­ση σε μια άλλη διάσταση της ομορφιάς της γλώσσας. Η ενα­σχόληση με τη γραμματική σημαίνει ότι ξεψαχνίζεις τη γλώσ­σα, κοιτάς πώς είναι φτιαγμένη, μ' άλλα λόγια τη βλέπεις ολόγυμνη. Κι αυτό ακριβώς είναι το εξαίσιο, γιατί λες, «Πόσο καλοφτιαγμένη είναι, πόσο καλόγουστη!», «Πόσο γερή, εφευ­ρετική, πλούσια και λεπτή!» Εγώ, και μόνο που ξέρω πως υπάρχουν περισσότερες από μία φύσεις των λέξεων και ότι πρέπει να τις ξέρεις για να καταλήξεις στις πιθανές χρήσεις και συμβατότητες τους, μου φτάνει, θαρρώ πως δεν υπάρχει τίποτα ωραιότερο, για παράδειγμα, από τη βασική ιδέα της γλώσσας, ότι υπάρχουν ουσιαστικά και ρήματα. Όταν έχεις αυτό, έχεις και την ψυχή να εκφράσεις τα πάντα. Δεν είναι με­γαλειώδες; Ουσιαστικά, ρήματα...

Μήπως, για να προσεγγίσεις όλη τούτη την ομορφιά της γλώσσας που αποκαλύπτει η γραμματική, πρέπει να βρεθείς σε μια ιδιαίτερη συγκινησιακή κατάσταση; Προσωπικά, έχω την εντύπωση ότι το κάνω χωρίς μεγάλη προσπάθεια. Θαρρώ πως ήμουν δύο χρονών όταν, ακούγοντας τους μεγάλους να μιλάνε κατάλαβα μεμιάς το πώς είναι φτιαγμένη η γλώσσα. Τα μα­θήματα γραμματικής ήταν για μένα πάντα συνθέσεις εκ των υστέρων και ίσως διευκρινίσεις της ορολογίας. Μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά να μιλάνε και να διαβάζουν σωστά κάνο­ντας γραμματική, αν δεν έχουν αυτή τη φώτιση, που διέθετα εγώ; Μυστήριο. Στο μεταξύ, όλες οι κυρίες Μεγκρ της γης θα έπρεπε μάλλον ν' αναρωτηθούν ποιο μουσικό κομμάτι πρέπει να βάλουν στους μαθητές τους για να τους παρασύρουν σε μια γραμματική έκσταση.