γλώσσα-ύφος

1. Να σχολιάσετε τη γλώσσα του κειμένου.

Απάντηση

Εξετάζουμε:

- αν είναι κυριολεκτική, μεταφορική, ποιητική

- τη σαφήνεια και την ακρίβεια της γλώσσας

- το λεκτικό και εκφραστικό πλούτο

- τα σημεία στίξης

- το ύφος

γλώσσα	ύφος
απλή - λιτή	λιτό - απλό - φυσικό
φυσική	δραματικό
θυμίζει προφορικό λόγο	στοχαστικό
κυριολεκτική - αναφορική	τόνος διδακτικός, προτρεπτικος
σύνθετη σύνταξη	ειρωνικό
μικρο-μακροπερίοδος λόγος	καυστικό
μεταφορική - ποιητική	σαρκαστικό
πλούσια εκφραστικά σχήματα	καταγγελτικό
λόγος διαυγής - σαφής	λυρικό
αναλυτικός	μεγαλόπρεπο
με εξειδικευμένοι όρους	σοβαρό
ακριβόλογη έκφραση	αυστηρό
γραμματικά πρόσωπα	επίσημο
εγκλίσεις

2.Σχολιάστε την καταλληλότητα - αποτελεσματικότητα του λόγου.

Απάντηση

Για να απαντήσουμε στην ερώτηση αυτή οφείλουμε να σχολιάσουμε τη γλώσσα το ύφος, τον τόνο, τους τρόπους πειθούς. Όμως ο σχολιασμός αυτός πρέπει να σχετίζεται με την επικοινωνιακή περίσταση. Πρέπει δηλαδή να σκεφτούμε ποιος είναι ο πομπός, σε ποιους απευθύνεται, με ποιο σκοπό, σε ποιο χώρο. Όλα αυτά έχουν άμεση σχέση με το λόγο που πρέπει να χρησιμοποιήσει ο πομπός, ώστε να είναι επικοινωνιακά αποτελεσματικοί.

3. Να αναζητήσετε μία παράγραφο που χαρακτηρίζεται από λιτότητα και μία παράγραφο που χαρακτηρίζεται από πειστικότητα.

Απάντηση

— Λιτότητα: αναζητούμε παράγραφο με απλό ύφος, φυσική ροή του λόγου, ελάχι­στα εκφραστικά σχήματα, συνήθως με μικροπερίοδο λόγο και εύληπτα νοήματα.

-- Πειστικότητα: αναζητούμε μία παράγραφο, όπου είναι εμφανής η χρήση τρόπων πειθούς και.-καλύτερα- η επίκληση στη λογική (τεκμήρια - επιχειρήματα).

4.Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου.

Απάντηση

Σχολιάζουμε την έκταση, τη στίξη, το ύφος, το ρηματικό πρόσωπο, την ύπαρξη ή όχι ρήματος, αν προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και φυσικά αν είναι αντιπροσωπευτικός του νοήματος.

5.Να επισημάνετε λέξεις του κειμένου που ανήκουν στο ειδικό λεξιλόγιο της ………….. επιστή­μης

[Παν 2002]

Απάντηση

Επιλέγουμε από το ειδικό λεξιλόγιο του κειμένου τους πιο εξειδικευμένους όρους, τους πιο «ξένους» προς το μέσο αναγνώστη, ώστε να μη θεωρηθεί κάποια από τις επιλογές μας άστοχη.

6. Να επισημάνετε λέξεις που προσδίδουν συγκινησιακό και επιστημονικό τόνο στο κείμε­νο.

Απάντηση

- Όσον αφορά τις λέξεις που προσδίδουν συγκινησιακό τόνο επισημαίνουμε εκείνες
που είναι συναισθηματικά φορτισμένες, που εγείρουν στον αναγνώστη συναισθήματα.

- Οι λέξεις που προσδίδουν επιστημονικό τόνο στο κείμενο είναι ειδικοί όροι που αναφέρονται συνήθως σε ένα επιστημονικό κλάδο.

7. Σημειώστε λέξεις και φράσεις του το συγγραφέα κειμένου που χρησιμοποιούνται από συνδηλωτικά. 

Απάντηση

Πρόκειται για λέξεις με μεταφορική σημασία - χρήση. Το σχολικό βιβλίο τα ανα­φέρει, ωστόσο είναι πιθανό να μην διευκρινιστεί στις εξετάσεις.

8. Να επισημάνετε λέξεις και φράσεις με τις οποίες ο συγγραφέας διατυπώνει τις επιφυλάξεις του για κάποιο θέμα ή τις θέσεις του.

Απάντηση

Αναζητούμε λέξεις - φράσεις που εκφράζουν μια σχετικότητα (πιθανόν, ίσως, προ­σπάθεια προσέγγισης...).

9. Να επισημάνετε στοιχεία μεταφορικού και εικονοπλαστικού λόγου που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Ποια συναισθήματα προκαλεί;

[Πανελλ. 2001]

Π.χ…………………

……………………..

…………………….

…………………………..

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μεταφορικές – εικονοπλαστικές εκφράσεις για να προσδώσει στο λόγο του μεγαλύτερη ζωντάνια, παραστατικότητα, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει αμεσότερα τον αναγνώστη και να τον προτρέψει να προβληματιστεί σχετικά ……………………………………………. Παράλληλα, εξισορροπεί το σοβαρό και αντικειμενικό ύφος του υπόλοιπου κειμένου που προσιδιάζει σε ένα.. (π.χ. επιστημονικού περιεχομένου κείμενο).Έτσι ο λόγος αποκτά ποικιλία και το ενδιαφέρον του αναγνώστη ενεργοποιείται.

10. Να χαρακτηρίσετε το ύφος του συγγραφέα

Απάντηση

λιτό - απλό - φυσικό

δραματικό

στοχαστικό

τόνος διδακτικός, προτρεπτικός

ειρωνικό

καυστικό

σαρκαστικό

καταγγελτικό

λυρικό

μεγαλόπρεπο

σοβαρό

αυστηρό

επίσημο

11.Να ανιχνεύσετε στοιχεία εξομολογητικού (ή προσωπικού) τόνου στο δοκίμιο.

Απάντηση

Τέτοια στοιχεία είναι συνήθως η συγκινησιακή χρήση της γλώσσας, το φυσικό και. ανεπιτήδευτο ύφος, το α πρόσωπο, η διάθεση αυτοκριτικής, η κατάθεση προσωπικών σκέψεων και συναισθημάτων, η χαλαρή διάρθρωση των ιδεών...

πηγές: 1."Έκθεση-έκφραση " ΟΕΔΒ
2."Θηρεύοντας το Λόγο"Εκδ. όμιλος συγγραφέων καθηγητών
3."Νεοελληνική Γραμματική"Μανόλη Τριανταφυλλίδη, ΟΕΔΒ
4."Βελτιώστε ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΑΣ" Γ. Μηνά