Ο Αυτοσεβασμός

Κώστα Τσιρόπουλου

Καθώς ζούμε σε αδιάκοπη επικοινωνία με  τους άλλους ανθρώπους, καθώς τους μελετούμε μέσα στην ταραχή του βίου, απομένουμε συχνά έκπληκτοι, έτσι που ανεβαίνει στη συνείδηση μας μια διαπίστωση: οι άνθρωποι του καιρού μας είναι συνήθως πιο έξυπνοι από τους ανθρώπους άλλων καιρών, περισσότερο μορφωμένοι, ο αιώνας μας αδιάκοπα τους παρέχει την ευκαιρία να θεμελιώσουν, να συγκροτήσουν και να υψώσουν μέσα στη ζωή μια προσωπικότητα γερή κι ολοκληρωμένη, κι όμως· αυτό το πρωταρχικό έργο δε συντελείται σήμερα. Οι προσωπικότητες μένουν ανολοκλήρωτες, οι πνευματικές φυσιογνωμίες προβάλλουν αποσπασματικά: άλλοτε ανεβαίνουν και λάμπουν, άλλοτε βουλιάζουν και χάνονται. Το συνηθέστερο όμως είναι πως έχουμε απουσία αληθινών προσωπικοτήτων, κάτι χειρότερο: δεν υπάρχει ο συνεχής πόνος και η ακαταλάγιαστη έγνοια να συγκροτηθεί αυτή η εσωτερική, ηθική φυσιογνωμία του κάθε ανθρώπου, αυτό που λέμε προσωπικότητα. Κι έτσι, η πρωταρχική περιπέτεια του σημερινού ανθρώπου καταλήγει να είναι μια περιπέτεια εσωτερικής διάλυσης, ερήμωσης και καταβύθισης μέσα στη μάζα. Οι ατομικότητες χάνονται. Κι όταν οι ατομικότητες χάνονται, εμφανίζεται στο προσκήνιο η βαρβαρότητα, έστω κι αν είναι ντυμένη την αστραφτερή στολή της πυρηνικής «προόδου».

Κάθε μέρα, όλο και περισσότερο βεβαιωνόμαστε πως μυστηριώδης, συγκολλητική ουσία του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου, το χαρμόσυνο έναυσμα του ηθικού εκείνου οργασμού που θα συγκροτήσει τελικά, ανάμεσα από ποικίλες περιπέτειες και δοκιμασίες, την ανθρώπινη προσωπικότητα, είναι ο Αυτοσεβασμός.

Τι θα πει «αυτοσεβασμός»; Θα πει αναγνώριση, κατάφαση, σεβασμός προς την ιερότητα της ίδιας, της δικής μας ανθρωπιάς. Είναι αυτοεκτίμηση, διαπίστωση σπαραχτική πως είμαστε μέσα στον κόσμο αυτό ένα μοναδικό, ανεπανάληπτο θαύμα, θαύμα του σώματος, θαύμα του νου, λάμψη του πνεύματος, φλογώδης παρουσία καρδιάς, άνθηση διαρκής των ιδανικών, του ονείρου. Καταλάμπεται, πρέπει να καταλάμπεται η συνείδησή μας από αυτό το θαύμα. Και τότε, αναπηδά από μέσα μας σαν αδιάπτωτο ρίγος αυτός ο σεβασμός, η εκτίμηση προς το μυστήριο που είμαστε, προς την ιερότητα που περικλείνουμε, προς τις απίστευτες δυνατότητες αγάπης, θυσίας, δημιουργίας, σπουδής και μάχης, που διαθέτει ο κάθε άνθρωπος.

Αρχίζουμε συνήθως από τη σοφή επιταγή «ένδον σκάπτε!» και καταλήγουμε ν' ανακαλύψουμε την αξία της ανθρωπιάς μας. Η ανακάλυψη αυτή έχει, πρέπει να έχει μόνιμες και συγκλονιστικές συνέπειες για τη ζωή μας. Ο αυτοσεβασμός είναι κάτι πιο βαθύ, πιο άμεσο, πιο άγιο, από εκείνο που λέμε στην εποχή μας «ανθρώπινη αξιοπρέπεια». Είναι η αλάλητη αυτοαναγνώρισή μας, ένα θάμπος ηθικό γι' αυτό που είμαστε αλλά και γι' αυτό που μπορούμε να γίνουμε.

Πρωταρχική έκφραση του ανθρώπινου αυτοσεβασμού είναι η ειλικρίνεια. Ειλικρίνεια και προς τους άλλους ανθρώπους αλλά και προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Ο αυτοσεβασμός δεν είναι εκδήλωση εγωισμού. Το συγκλονισμό που αισθανόμαστε μπροστά στην αυτοανακάλυψή μας, μπροστά στον ίδιο μας τον εαυτό, τον αισθανόμαστε και μπροστά στους άλλους ανθρώπους. Είναι μια επανάληψη του θαύματος που εισρέει μέσα μας με την όραση, την ακοή, την αφή, που γίνεται ένα άλλο θάμπος, καθώς διαπιστώνουμε την αλλοτριότητα του άλλου και την ομοιότητά του συγχρόνως μ' εμάς. Είναι ιδιοσυγκρασίες τόσο διάφορες, τόσο απροσδόκητες κάποτε, αλλά είναι άνθρωποι που υποφέρουν από τους ίδιους καημούς, που τρέφουν παραπλήσια προς τα δικά μας όνειρα, που αγαπούν, που φοβούνται, που περιμένουν, που θυσιάζονται, που υποφέρουν, που ευτυχούν με το τίποτα σχεδόν: μ' ένα καλό λόγο, μ' ένα ανάβλεμμα ιλαρό, με μια θερμή, γελούμενη χειραψία. Αυτό το θάμπος του άλλου μέσα στη σχεδία του γάμου, γίνεται ένας κατακλυσμός μυστηρίου, μια συνεχής καταιγίδα του θείου που αποκαλύπτει διά των ανθρώπων, των πλασμάτων του, τη σοφία.

Ειλικρίνεια προς τον εαυτό μας, είναι λόγος εύκολος αλλά πράξη δυσχερέστατη, επίμονη. Ο εαυτός μας αδιάκοπα μας ξεφεύγει, κι όταν επιτέλους, κάποτε κατορθώσουμε να τον στήσουμε αντίκρυ μας και να τον παρατηρήσουμε όσο πιο αδέκαστα γίνεται, να τον ελέγξουμε, να θελήσουμε να τον επαναφέρουμε στην πνευματική τάξη απ' όπου οφείλει να μην ξεφεύγει, εκείνος, γνωρίζοντας ότι τον αγαπούμε, καταλαβαίνοντας ότι για να τον μισήσουμε, κατά την ευαγγελική επιταγή, θα πρέπει πολύ, πάρα πολύ ακόμη να παλέψουμε, μας ζητά ένα ψέμα, μιαν άφε­ση για να ξεφύγει από την αδυσώπητη, αλλά συνήθως βραχύχρονη, αυτοατένιση.

Μνημονεύσαμε την πνευματική τάξη. Τούτο ακριβώς σημαίνει ο αυτοσεβασμός: τάξη πνευματική, ζωή συνειδητή, οργανωμένη σωστά, προσωπικότητα που απορρίχνοντας το ψεύδος και τη συναισθηματική αιθάλη, αρχίζει να λατρεύει με πάθος την αλήθεια. Δεν μπορεί να υπάρξει άνθρωπος που να σέβεται τον εαυτό του και να τον εξαπατά. Ούτε, πολύ περισσότερο, να εξαπατά τους άλλους. Η εξαπάτηση είναι εσωτερική και κοινωνική αθλιότητα του ανθρώπου, είναι αγυρτεία που μπορεί να 'χει προς στιγμή ή και μονιμότερες «επιτυχίες», αλλά στο βιβλίο της σωστής, ανδροπρεπούς, σοβαρής και συνειδητής ζωής ο άνθρωπος αυτός μηδενίζεται.

Σέβομαι τον εαυτό μου; Του λέω την αλήθεια, τον ζυμώνω με την αλήθεια, δεν τον δικαιολογώ. Τον τοποθετώ μέσα στα πράγματα, ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους, με τη συνείδηση της ιερότητάς του. Σέβομαι τους άλλους ανθρώπους; Τους τιμώ με την ειλικρίνειά μου, τους λέγω την αλήθεια με σεμνότητα, ευγένεια και σαφήνεια. Τους βοηθώ έτσι να βρουν τη δική τους αλήθεια, να επικοινωνήσουν με τον ίδιο τους τον εαυτό, να τον γνωρίσουν αληθινά. Έτσι θεμελιώνεται η αυθεντικά έντιμη ζωή, έτσι αναπτύσσεται η ανθρώπινη προσωπικότητα, έτσι από τη μάζα αναπηδά, άλκιμη κι ανθεκτική στις περιπέτειες του βίου, η ατομικότητα εκείνη που θα ωριμάσει για να ολοκληρωθεί, να γίνει προσωπικότητα.

Γίνεται ίσως φανερό πως ο αυτοσεβασμός συμπορεύεται με το πάθος της αλήθειας. Αλλά η ανάσα της αλήθειας αυτής είναι πολύ πλατιά. Δε μεθοδεύει, δεν αποσαφηνίζει μονάχα τα πράγματα του καθημερινού βίου: τις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, τις σχέσεις με τον ίδιο μας τον εαυτό. Απαιτεί από τον άνθρωπο και τον ωθεί να αποκαλύψει μέσα του, αν αληθινά το θαύμα του εαυτού του τον έχει συγκλονίσει, τη βασική, την πρωταρχική αλήθεια της δημιουργίας του, της παρουσίας του μέσα στον κόσμο αυτό.

Ύστερα από τέτοιο ηθικό αγώνισμα, πώς να τολμήσει, πώς να επιθυμήσει να θέσει κανείς το δάχτυλο του πάνω στη σημερινή πραγματικότητα; Εδώ πια ο αυτο­σεβασμός έχει ολοκληρωτικά αρθεί. Μια βαθιά φαυλότητα έχει καλύψει με τη λέ­πρα της τις συνειδήσεις, τις έχει φθείρει, τις έχει σαπίσει κι ο κόσμος μας έχει με­ταμορφωθεί σε ένα απέραντο χαλκείον απάτης. Πόλεμοι, προπαγάνδες, πολιτικοί ελιγμοί, διπλωματικές αναπτύξεις, το δίκιο του ισχυρότερου, η αποψίλωση του αν­θρώπου από κάθε ιερό κι απαραβίαστο δικαίωμα, όλα καθημερινώς αναιρούν τον αυτοσεβασμό κι ωθούν προς την κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας της οικουμένης τους πιο «καπάτσους», εκείνους που, νεκροί εσωτερικά, ξέρουν να ελίσσονται, να διαπραγματεύονται, να υπόσχονται με την προϋπόθεση πως δε θα τηρήσουν ποτέ το λόγο τους, να εκβιάζουν, να κερδίζουν τελικά το παιχνίδι του κόσμου τούτου που πλέον, και οι πιο επιφυλακτικοί ανάμεσά μας, ομολογούν πως είναι παιχνίδι του Κακού.

Ο άνθρωπος έχει εξουθενωθεί. Πού πια αυτοσεβασμός, πού ιερότητα, πού καη­μός της αλήθειας, πού ειλικρίνεια; Καθημερινά υπάρχουν πια κάποιοι άνθρωποι που πολιορκούνται από τον πειρασμό, να προσχωρήσουν κι αυτοί στο παιχνίδι, ν' απορρίψουν τις αρχές τους. Δεν αντέχουν να χάνουν, δεν αντέχουν να κερδίζουν οι άλλοι, οι ανάξιοι.

(Η Μαρτυρία του Ανθρώπου)

Πηγή:Δοκίμια Λυκείου, Υπηρεσία ανάπτυξης προγραμμάτων, Κύπρου, σελ. 181 - 183