[...] Όσον αφορά τώρα την κοινωνική προσαρμογή, την ένταξη του ατόμου στην κοινωνία, την οποία λέμε και αλλιώς κοινωνικοποίηση, πρέπει να πούμε ότι θεωρείται θετική και αποτελεί επιδιωκόμενο σκοπό της οργανωμένης κοινωνίας. Θεωρείται θετική, για το λόγο ότι εξασφαλίζει τη συνύπαρξη και τη συνεργασία, την κοινωνική ισορροπία. Απ' την άλλη όσοι δεν αποδέχονται τις αξίες της κοινωνίας και αρνούνται τη νοοτροπία και τον τρόπο ζωής της δοσμένης κοινωνίας, όσοι αρνούνται να προσαρμοστούν στην υπάρχουσα κοινωνική πραγματικότητα ή αδυνατούν να προσαρμοστούν σ' αυτή, θεωρούνται ότι ανήκουν στο περιθώριο.
Ωστόσο, αν η προσαρμογή στην υπάρχουσα κοινωνική πραγματικότητα, μέσω της κοινωνικοποίησης, θεωρείται θετική, για το λόγο ότι εξασφαλίζει την κοινωνική ισορροπία, πρέπει να θεωρήσουμε ότι είναι και αρνητική, όταν η κοινωνική πραγματικότητα δεν είναι «υγιής». Η ένταξη σ' αυτή την κοινωνία, η αποδοχή των αξιών της, η υιοθέτηση της ιδεολογίας της είναι αρνητική, γιατί αναπαράγει το κοινωνικό κακέκτυπο. Από την άποψη αυτή η συνειδητή άρνηση αποδοχής αυτής της πραγματικότητας πρέπει να θεωρηθεί ως θετική. Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι την αλλαγή της κοινωνίας έφεραν οι ομάδες και οι ιδεολογίες που θεωρούνται περιθωριακές. Αυτό βέβαια δεν είναι και ο κανόνας.
Και μια και μιλήσαμε για κανόνα, πρέπει να θεωρήσουμε ότι κανόνας είναι η προσαρμογή στην κοινωνία. Τα άτομα, τις περισσότερες φορές, αφομοιώνουν τις κοινωνικές αξίες, υιοθετούν τον τρόπο σκέψης και τη νοοτροπία της. Έχουμε δηλαδή το φαινόμενο του ομοιομορφισμού. Βεβαίως, δε μιλούμε για πλήρη αφομοίωση του ανθρώπου από την κοινωνία, δε θεωρούμε ότι οδηγούμαστε σ' έναν απόλυτο κομφορμισμό, στην πλήρη ταύτιση δηλαδή του ατόμου με το κοινωνικό πρότυπο. Άλλωστε ούτε το κοινωνικό πρότυπο είναι απόλυτα κρυστάλλινο, ούτε και υπάρχει ένα κοινωνικό μόνο πρότυπο. Αυτό θα μπορούσε να το εντοπίσει κανείς πιο καθαρά στα πολιτικά πρότυπα. Πιο συγκεκριμένα: άλλος επιλέγει το πρότυπο του ενεργού πολίτη κι άλλος το πρότυπο του απαθούς πολίτη.
Ωστόσο, πέρα από τις όποιες διαφορές μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων ή των κοινωνικών τάξεων, υπάρχει μια επίδραση, αφανής τις περισσότερες φορές, από την ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα. Τέτοιοι θεσμοί που διαμορφώνουν το άτομο είναι η οικογένεια, το σχολείο, η εκκλησία, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας κ.λ.π. Έτσι, αναπαράγεται η υπάρχουσα ή οι υπάρχουσες ιδεολογίες και το εν γένει κοινωνικό σύστημα.
Αθ. Κ. Κιτσάκης, «Νεοελληνικές αντιφάσεις», σελ. 94 - 97
