Τί κρύβεται πίσω απο την κατανάλωση;
Αρχικά ήταν ο αυξανόμενος αριθμός συσκευών για τη διευκόλυνση των οικοκυρών του 1950, μετά η ανάγκη για το αυτοκίνητο για όλους και η εμφάνιση νέων χημικών προϊόντων. Ακολούθησαν η απόλυτη εξάρτηση στο αυτοκίνητο, η ανάγκη για πλήρη απασχόληση και η οικογένεια δύο εισοδημάτων, όπως επίσης η εισαγωγή ολοένα και φθηνότερων προϊόντων, η εξαφάνιση της βιομηχανικής εργασίας και πιο πρόσφατα των υπηρεσιών. Αυτές είναι οι δυνάμεις πίσω από τον καταναλωτισμό, όπως επικράτησε να ονομάζεται τις τελευταίες δεκαετίες σημαίνοντας τον κώδωνα κινδύνου, αφού οι συνέπειες του φτάνουν σε καταστροφικά επίπεδα. Οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά περιβαλλοντικές και κοινωνικές.
Kαταναλωτική κοινωνία
Ο καταναλωτισμός οδηγείται και επιβιώνει από τεράστια ποσά που διατίθενται για τη διαφήμιση, η οποία έχει ως σκοπό τη δημιουργία επιθυμίας στον καταναλωτή να ακολουθεί τη μόδα και το επακόλουθο σύστημα αυτο-αμοιβής βασισμένο στην απόκτηση. Αντικαθιστά την πραγματική και λογική ανάγκη για στοιχειώδη εφόδια για την καθημερινή ζωή τη συνύπαρξη στην κοινωνία, την ομαλή οικογενειακή ζωή και τις υγιείς σχέσεις, με την τεχνητή, συνεχή και ακόρεστη αναζήτηση για αγαθά και λεφτά για να αγοραστούν, χωρίς να υπολογίζεται το ουσιαστικό όφελος που φέρνουν. Η πρόθεση αυτών που κερδίζουν από τον καταναλωτισμό είναι η σπουδή με την οποία απορρίπτεται το παλιό είτε λόγω ανανθεκτικότητας ή αλλαγής μόδας. Προϊόντα γίνονται ψυχολογικά απηρχαιωμένα πολύ πριν φθαρούν στη πραγματικότητα. Ολόκληρες γενεές μεγαλώνουν χωρίς να γνωρίζουν ποια είναι τα ποιοτικά αγαθά. Επιπλέον, αξίες όπως οι οικογενειακοί δεσμοί, η φιλία και η αυτονομία προωθούνται μόνο ως μέσα κατανάλωσης όπως η αγορά δώρων και η λογική πίσω από τη χρήση υπηρεσιών επικοινωνίας και προσωπικού αποκτήματος. Οικονομικοί πόροι που θα μπορούσαν να διατεθούν σε κοινωνικές υπηρεσίες όπως εκπαίδευση, διατροφή και στέγαση ξοδεύονται πάνω σε προϊόντα αμφίβολης αξίας και ελάχιστου κοινωνικού οφέλους.
Tα προϊόντα ομορφιάς
O καταναλωτισμός στρέφει το άτομο κατά του εαυτού του και οδηγεί στη συνεχή επιθυμία για κατάκτηση του μυθικού κόσμου που πλάθουν γι΄αυτόν οι διαφημίσεις προϊόντων ομορφιάς. Εκατομμύρια άνθρωποι μετατρέπονται σε ανθρώπινα καταναλωτικά αγαθά με πλαστικές επεμβάσεις, δίαιτες, λιπαναρρόφηση, μόνιμο μακιγιάζ και ενέσεις κολλαγόνου. Στον ίδιο παρονομαστή βρίσκονται και οι διαγωνισμοί ομορφιάς οι οποιοί προωθούν ένα συγκεκριμένο είδος εμφάνισης. Το πιο ανησυχητικό όμως είναι η αυξανόμενη δημοτικότητα των παιδικών διαγωνισμών ομορφιάς οι οποίοι είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι στις ΗΠΑ.
Χωρίς Όνομα / Χωρίς Αξία;
Η διαφήμιση έχει εισχωρήσει για τα καλά στη ζωή μας. Παρακολουθώντας τηλεόραση, διαβάζοντας περιοδικό ή εφημερίδα, περπατώντας στο δρόμο...στο ραδιόφωνο, στη δουλειά, στο μπαρ, στο σπίτι μας, η διαφήμιση έχει ένα μοναδικό τρόπο να παρουσιάζει το προϊόν ως το πλέον απαραίτητο για μας. Ο τρόπος που εισχωρεί στη ζωή μας είναι τέτοιος που αφήνει απροστάτευτο όχι μόνο τον ενήλικα, αλλά και τα μικρά παιδιά τα οποία είναι και τα πιο επιρρεπή σ’αυτή. Το προϊόν φτιάχνεται στο εργοστάσιο, η μάρκα όμως δημιουργείται στο μυαλό. Η ιδέα ότι η προσωπική μας αξία κρίνεται από το αν έχουμε στην κατοχή μας το τελευταίας τεχνολογίας κινητό τηλέφωνο ή το ακριβότερο αυτοκίνητο μας δημιουργεί αισθήματα δυσαρέσκειας και μειωμένης αυτοαξίας. Ως αποτέλεσμα, το διαρκές “θέλω”, μας αφήνει ελάχιστο χρόνο για τον εαυτό μας αφού για να ικανοποιήσουμε τις “ανάγκες” μας γινόμαστε σκλάβοι της εργασίας και του χρήματος. Ο ποιοτικός χρόνος είναι πλέον πράγμα του παρελθόντος, όπως επίσης οι οικογενειακοί και φιλικοί δεσμοί.
Το οικονομικό κόστος
Όσο εξαπλώνεται ο καταναλωτισμός, τόσο ασθενεί το κίνητρο για κατασκευή ανθεκτικών, ποιοτικών προϊόντων και τόσο μεγαλώνει η πιθανότητα, πρόχειρα και συνεπώς φθηνά κατασκευασμένα προϊόντα να εισάγονται από άλλες, χαμηλόμισθες χώρες οι οποίες στην πλειονότητα δεν τηρούν περιβαλλοντικούς κανόνες. Παράδειγμα φθηνών προϊόντων είναι η μόδα των αντικειμένων μιας χρήσης τα οποία έχουν επίσης καταστρεπτικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η εγχώρια απώλεια εργασίας έχει ως αποτέλεσμα μια ανάλογη αύξηση ανεργίας και ως εκ τούτου μεγαλύτερος αριθμός πολιτών είναι λήπτες κοινωνικών παροχών. Επίσης συρρικνούται η φορολογική βάση, μεγαλώνει το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος και μειώνονται οι πιθανότητες των ανέργων για εύρεση εργασίας. Ο καταναλωτισμός πυροδοτεί την καταστροφή της παραγωγικής οικονομίας. Οι εισαγωγές όμως δημιουργούν την ανάγκη για ανάλογες εξαγωγές. Η μεγάλη ανάγκη για αυτές τις εξαγωγές ωθεί πολλά κράτη στην κατάκτηση ξένων αγορών ανεξάρτητα εάν οι δεύτερες τις βρίσκουν σύμφωνες με τις δικές τους αρχές. Έτσι βλέπουμε χώρες που είναι ένθερμοι υποστηρικτές περιβαλλοντολογικής συνείδησης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων να εξάγουν προϊόντα σε χώρες που κάθε άλλο από το να τηρούν αυτές τις αρχές. Και το περιβάλλον Ο καταναλωτισμός οδηγεί στη χρήση πολύ περισσότερης ενέργειας και υλικών απ’ ό,τι χρειαζόμαστε για να ζούμε άνετα. Το χρήμα δεν είναι το μόνο μέτρο αξιολόγησης ενός αγαθού. Υπολογίζοντας τις πρώτες ύλες και την ενέργεια που συμβάλλουν στην παραγωγή των προϊόντων που καταναλώνει ένα άτομο στη ζωή του, το αποτέλεσμα για τον αντίκτυπο που έχει στο περιβάλλον είναι τεράστιο. Πολλαπλασιαζόμενο επί το σύνολο των κατοίκων αυτού του πλανήτη όλα αυτά τα χρόνια το αποτέλεσμα είναι πραγματικά απίστευτο. Η μόδα των τελευταίων χρόνων που θέλει τα προϊόντα μιας χρήσης να γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλή αγνοεί αρχές που επικρατούσαν παλιά για την κατασκευή προϊόντων όπως αυτές της ανθεκτικότητας, υψηλής ποιότητας και αξίας, όπως επίσης αγνοεί τις επιπτώσεις που έχουν στο περιβάλλον.
ΠΟΙΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΟΥΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΙ ΠΕΙΝΑΝΕ;
Πρόσφατες έρευνες του ΟΗΕ δείχνουν ότι 20% του πληθυσμού της υφηλίου καταναλώνει 80% των παγκόσμιων πόρων (UNDP Human Development Report, 1992). Αγαθά που εμείς παίρνουμε ως δεδομένα όπως ντομάτες το χειμώνα και φθηνά ηλεκτρικά ήδη παράγονται ή κατασκευάζονται στον Τρίτο Κόσμο από ανθρώπους που παίρνουν το λιγότερο κέρδος από τη δουλειά τους. Επειδή όμως η μειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνει τεράστια ποσοστά πόρων, η πλειονότητα πρέπει να στερηθεί βασικά αγαθά. Οι πλούσιοι αποφασίζουν τι θα παραχθεί, σε ποιον θα πωληθεί και πόσα θα κερδίσει ο παραγωγός. Οι καταναλωτικές κοινωνίες βασίζονται πάνω στη φτώχεια άλλων κοινωνιών ενώ η οικονομική ανάπτυξη, σπάνια ώς ποτέ φτάνει στις υποανάπτυκτες χώρες.
23/04/2002
Πηγή: http://www.politis-news.com/cgibin/hweb?-A=351&-V=fakeloiarticles
