Θανατική Ποινή: Πράξη Συμμόρφωσης Ή Πράξη Εγκληματική;
Με αφορμή την εκτέλεση του Σαντάμ Χουσεΐν και τις διεθνείς αντιδράσεις παρουσιάζεται η επιχειρηματολογία γύρω από το ζήτημα της θανατικής ποινής.
Η Εκτέλεση του Σαντάμ Χουσεΐν – Οι Διεθνείς Αντιδράσεις
Μια φίλη μου λέει ότι «ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για το καλύτερο και το χειρότερο συγχρόνως». Αν λοιπόν το χειρότερο είναι να αφαιρείς μια ανθρώπινη ζωή, τότε το να το κανείς αυτό μέσα από ένα θεσμοθετημένο νομικό πλαίσιο και να το ονομάζεις θανατική ποινή, τι είναι;
Ο πρώην ηγέτης του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, εκτελέστηκε για τα εγκλήματα του κατά της ανθρωπότητας, κλείνοντας έτσι ένα από τα κεφάλαια της ιστορίας της χώρας του και ανοίγοντας ταυτόχρονα ένα μεγαλύτερο και μάλλον τραγικότερο. Ένας κατά κοινή ομολογία «κακός» άνθρωπος. Αρχικά ήταν εκτελεστής του κόμματος Μπάαθ. Το 1968 γίνεται πραξικόπημα και αναλαμβάνει επικεφαλής της υπηρεσίας μυστικών πληροφοριών στο Ιράκ. Το 1979 οργανώνει μια επιχείρηση ξεκαθαρίσματος των εχθρών του και ισχυροποιεί την εξουσία του. Έχει στο ιστορικό του δυο εισβολές, σε Ιράν και Κουβέιτ, ενώ ακόμα και τώρα ανακαλύπτονται ομαδικοί τάφοι Κούρδων και Σιϊτών. Τα τελευταία χρονιά της καριέρας του κατηγορείται για υποστήριξη της τρομοκρατίας καθώς και για κατοχή χημικών οπλών. Στις 5 Νοεμβρίου του 2006 καταδικάζεται σε θάνατο δι' απαγχονισμού για το φόνο 148 σιιτών το 1982.
Μια αμφιλεγόμενη ποινή, έπειτα από μια αμφιλεγόμενη δίκη. Η διεθνής οργάνωση Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (H.R.W.), είχε εδώ και καιρό επισημάνει σε μια έκθεση 97 σελίδων τις σοβαρές αδυναμίες αλλά και τα διαδικαστικά προβλήματα που προέκυψαν στο Ιρακινό δικαστήριο τα οποία καθιστούν την ετυμηγορία αβάσιμη.
Αντίθετη άποψη παρουσίασε η κυβέρνηση των Η.Π.Α., που θεώρησε τη δική δίκαιη. Η Βρετανία καταδικάζει την θανατική ποινή, η υπουργός Εξωτερικών όμως Μάργκαρετ Μπέκετ δήλωσε ότι ο Σαντάμ «τώρα έχει λογοδοτήσει τουλάχιστον για ορισμένα από τα απαίσια εγκλήματά του κατά του ιρακινού λαού». Στην Ιταλία η κυβέρνηση του Ρομάνο Πρόντι ξεκίνησε παγκόσμια εκστρατεία κατά της θανατικής ποινής. Η Γαλλία επίσης τίθεται κατά της θανατικής ποινής, προτρέπει όμως τον Ιρακινό λαό να τα ξεχάσει τώρα αυτά και να κοιτάξει μπροστά. «Σεβόμαστε την ετυμηγορία, αλλά η γερμανική κυβέρνηση είναι γνωστό πως αντιτίθεται ως θέμα αρχής στη θανατική ποινή», ήταν η δήλωση της Καγκελαρίου της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ. Το Βατικανό υπογραμμίζει πως κάθε εκτέλεση αποτελεί τραγικό γεγονός. Ενώ τέλος η Ευρώπη καταδικάζει τόσο τα εγκλήματα που διέπραξε ο Σαντάμ Χουσεΐν όσο και τη θανατική ποινή.
Ποικίλες οι αντιδράσεις για το θάνατό του, όπως και οι δηλώσεις των αξιωματούχων της κάθε χώρας. Ανάλογες της θέσης της εκάστοτε χώρας στη διεθνή σκακιέρα, του ποινικού και εθιμικού τους δικαίου αλλά και των δράσεων των διεθνών οργανώσεων υπέρ των δικαιωμάτων του ανθρώπου σε κάθε μια από αυτές.
Ως εδώ όλα καλά… Το παράδοξο που εντοπίζω όμως διαβάζοντας ξανά τις δηλώσεις και τις αντιδράσεις όλων των χωρών, είναι το γεγονός ότι μόνο το Βατικανό μιλά ξεκάθαρα και μόνο για την θανατική ποινή. Το παράδοξο είναι ότι δυο βδομάδες μετά το θάνατο του Σαντάμ, συνεχίζει η κοινωνία και τα μέσα να ασχολούνται με το πόσο αξιοπρεπής ήταν ο θάνατος του και όχι με τον ίδιο το θάνατο. Το παράδοξο είναι ότι το 2007 δε μας ενοχλεί ότι ένας άνθρωπος οδηγείται στην κρεμάλα από ένα δικαστήριο, μας ενοχλεί ότι το έδειξαν οι ειδήσεις και στη συνέχεια 7 παιδιά αντέγραψαν την εικόνα που είδαν σκοτώνοντας τον εαυτό τους.
Όσοι υποστηρίζουν τη θανατική ποινή θεωρούν ότι η γενική πρόληψη του εγκλήματος εξασφαλίζεται καλύτερα με τη διατήρησή της. Επίσης θεωρούν πως το κράτος φανερώνει την αξία της ανθρώπινης ζωής και τα ύψιστα αγαθά (όταν π.χ. επιβάλλεται σε περιπτώσεις εσχάτης προδοσίας) μέσα από την επιβολή της ποινής. Αξίζει να αναφέρω σ'αυτό το σημείο, ότι σε συζήτηση που είχα με φίλους σχετικά με το θέμα διαπίστωσα πως νέοι άνθρωποι μια δημοκρατικής «δυτικής» χώρας, δε βλέπουν το λόγο γιατί να διστάσει η πολιτεία να στείλει στο θάνατο εγκληματίες όπως στη περίπτωση του Αγρινίου ή της Μαριέτη. Άλλωστε κατέληξαν πως η εκδίκηση και η ηθική καθώς και συναισθηματική δικαίωση των συγγενών των θυμάτων πρέπει να κατοχυρώνεται από την πολιτεία, ώστε να μην παίρνει ο κόσμος «το νόμο στα χέρια του». Να αναφέρω τέλος ότι σε κράτη που έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή, όταν κατά περιόδους αυξάνεται η εγκληματικότητα, συζητείται η επαναφορά της, για ορισμένα τουλάχιστον εγκλήματα.
Παρόλα αυτά πουθενά βάσει στατιστικών δεν έχει αποδειχθεί ότι η θανατική ποινή αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέσο για την καταστολή του εγκλήματος ή της πολιτικής βίας. Τα ποσοστά εγκληματικότητας στις χώρες που εφαρμόζεται δεν έχουν μειωθεί (ούτε σε περιόδους όπου οι καταδίκες αυξάνονταν αισθητά). Άλλωστε, η ίδια η θανατική ποινή δεν αποτελεί έγκλημα; Σκοτώνουμε δηλαδή κάποιον επειδή σκότωσε, για να διδάξουμε ότι δεν πρέπει να σκοτώνουμε, γιατί η ανθρώπινη ζωή έχει απόλυτη αξία. Η Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναγνωρίζει το δικαίωμα κάθε ατόμου στη ζωή και δεν επιτρέπει να υποβάλλεται κανένας σε βασανιστήρια ή σε σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.
Μιλάμε για μια ποινή μη αναστρέψιμη. Στην περίπτωση της θανατικής ποινής η δικαιοσύνη δεν μπορεί να μετατρέψει ή να ανακαλέσει την απόφαση. Η επανόρθωση της αδικίας είναι αδύνατη. Και η αδικία της θανατικής ποινής δεν υπάρχει μόνο στο cinema , η «Ζωή του Ντέιβιντ Γκέιλ» βασίστηκε σε αληθινά γεγονότα. Θυσιάζει λοιπόν η πολιτισμένη κοινωνία μας τη ζωή έστω και ενός αθώου ανθρώπου, προκειμένου να καταδικαστούν όλοι οι ένοχοι; Δεχόμαστε τις παράπλευρες απώλειες με γνώμονα το «κοινό καλό»;
Ακόμα όμως κι αν δεν υπάρχει αδικία, και το έγκλημα έχει όπως ακριβώς το εξέτασε το δικαστήριο, μπορεί μια ανθρώπινη ετυμηγορία να αποφασίσει την αφαίρεση μιας ζωής; Για να επιβληθεί μια θανατική ποινή σημασία δεν έχει μονό το έγκλημα. Ρόλο παίζουν επίσης, ο δικηγόρος του κατηγορουμένου (αναλόγως με την οικονομική του κατάσταση), η καταγωγή του, (το 42% των ανθρώπων που οδηγούνται σε ηλεκτρική καρέκλα στην Αμερική είναι μαύροι), η κυβέρνηση της χώρας (συντηρητική, προοδευτική), ο δικαστής ακόμα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μέσω της πίεσης που ασκούν και σε ποια κατεύθυνση.
Άφησα για το τέλος το επιχείρημα της βαναυσότητας της ποινής. Τόσο για το μελλοθάνατο, όσο και για τον εκτελεστή. Ο μεν μελλοθάνατος γνωρίζοντας το θάνατό του υποβάλλεται σε μια αφόρητη διαδικασία αναμονής (ψυχική βία) ο δε «δήμιος» αποκτηνώνεται ο ίδιος μέσα από την όλη διαδικασία.
Σίγουρα ο Σαντάμ Χουσεΐν ήταν ένας εγκληματίας πολέμου, ένας κακός άνθρωπος και απλά η αφορμή για να γραφτεί αυτό το άρθρο. Σημασία όμως για να τοποθετεί κάποιος απέναντι στη θανατική ποινή δεν πρέπει να έχει το ποιος δικάζεται. Σημασία έχει αν η κάθε κοινωνία θα μπορούσε να δικάσει το ίδιο δίκαια το Σωκράτη με το Χίτλερ και να βρει τρόπους να προστατευθεί αποτελεσματικά από το έγκλημα χωρίς να εγκληματήσει η ίδια. Κάποτε ήταν κώνειο, μετά αποκεφαλισμός στη συνέχεια καύση στην πυρά, απαγχονισμός, θάλαμος αερίων, τουφεκισμός, ηλεκτρική καρέκλα… 2500 χρόνια η ανθρωπότητα επινοεί τρόπους για να καταδικάζει ανθρώπους σε θάνατο… Κατάφερε τελικά να καταπολεμήσει το έγκλημα;
Ρόζα Εδιάρογλου
Υ.Γ.: Να αναφέρω για την «Ιστορία» και μόνο ότι η τελευταία εκτέλεση στην Ελλάδα έγινε το 1973. Το Νοέμβρη του 1997 εξήντα ένας βουλευτές ζήτησαν με επιστολή τους στον πρόεδρο της Επιτροπής για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, Παναγιώτη Κρητικό, η αναθεώρηση να συμπεριλάβει και τη θανατική ποινή για εμπόρους ναρκωτικών. Η πρόταση απορρίφθηκε κατηγορηματικά, έτσι η ηθικά και πολιτισμικά απαράδεκτη αυτή ποινή μαζί με την οπισθοδρόμηση που σηματοδοτεί αποφεύχθηκαν.
