Εναλλακτικός Τουρισμός

Η φιλοσοφία του εναλλακτικού τουρισμού συνοψίζεται στη διαφύλαξη του περιβάλλοντος και των πόρων του τουριστικού προορισμού, στην ικανοποίηση των αναγκών του ντόπιου πληθυσμού και στη δυνατότητα των χωρών στις οποίες υπάρχουν οι τουριστικοί προορισμοί να παίρνουν αυτές τις αποφάσεις της τουριστικής ανάπτυξης, σύμφωνα με τις δικές τους τουριστικές πολιτικές και να μην ποδηγετούνται από τους μεγάλους τουριστικούς επιχειρηματίες (τουριστικούς πράκτορες, ξενοδόχους που συνήθως εξυπηρετούν πολυεθνικά ή ίδια οφέλη).



Η προσπάθεια περιορισμού του μαζικού τουρισμού και ενθάρρυνσης του εναλλακτικού ήπιου τουρισμού καταβάλλεται τόσον από τις ομάδες πληθυσμού που προαναφέρθηκαν όσο και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, την ΕΕ, τους εθνικούς τουριστικούς φορείς, κλπ.


Καταγράφονται συνοπτικά οι ακόλουθες μορφές εναλλακτικού – ήπιου τουρισμού:

1. Τουρισμός Υπαίθρου (αγροτικός τουρισμός)

2. Τουρισμός Υγείας (θεραπευτικός τουρισμός, θερμαλισμός)

3. Επαγγελματικός Τουρισμός (συνεδριακός τουρισμός, τουρισμός εκθέσεων)

4. Τουρισμός και Περιβάλλον (αειφόρος τουρισμός, οικοτουρισμός)

5. Τουρισμός και Αθλητισμός (τουρισμός αθλημάτων υπαίθρου, περιπατητικός τουρισμός, ορειβατικός και χιονοδρομικός τουρισμός)

6. Κοινωνικός Τουρισμός (τουρισμός για όλους, τουρισμός 3ης ηλικίας, τουρισμός νέων)
7. Τουρισμός και Νερό (παράκτιος τουρισμός, θαλάσσιος τουρισμός, παραλίμνιος τουρισμός, παραποτάμιος τουρισμός, τουρισμός υγροβιότοπων)

8. Τουρισμός και Εποχικότητα (θερινός/χειμερινός τουρισμός, παραθεριστικός, τουρισμός παραχείμανσης, τουρισμός όλων των εποχών)

9. Τουρισμός και Πολιτισμός

10. Ελάσσονες Μορφές Τουρισμού (σακιδιούχων, γυμνιστών, κλπ)



2.1 Τουρισμός Υπαίθρου

Ο τουρισμός που έχει σαν τουριστικό προορισμό τις αγροτικές περιοχές. Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1960 στις ΗΠΑ και είχε δύο παραλλαγές: (α) των τουριστών που έμεναν σε αγροκτήματα ή ράντζα και (β) των τουριστών που διέμεναν σε ξενοδοχεία και θέρετρα.


Η πρώτη παραλλαγή ήταν αυτή κατά την οποία οι τουρίστες είχαν κατάλυμα ένα αυθεντικό γεωργικό σπίτι (φάρμα ή ράντζο), ζούσαν με τους αγρότες, έτρωγαν τα ίδια φαγητά και συμμετείχαν στις γεωργικές δραστηριότητες. Αυτή η παραλλαγή ονομάστηκε γεωργικός τουρισμός.


Η δεύτερη παραλλαγή ήταν αυτή κατά την οποία οι τουρίστες έμεναν και έτρωγαν σε ξενοδοχεία ή τουριστικά καταλύματα, τα οποία βρίσκονταν μέσα ή κοντά σε αγροτική περιοχή και από τα οποία μετέβαιναν στους αγρούς όπου συμμετείχαν σε αγροτικές δραστηριότητες – όχι μόνο γεωργικές. Αυτή η παραλλαγή ονομάστηκε αγροτουρισμός.


Οι κυριότερες μορφές του Τουρισμού Υπαίθρου είναι οι ακόλουθες (Σφακιανάκης 2000):
1. Αγροτουρισμός - αναπτύσσεται στις γεωργικές περιοχές.

2. Γεωργικός Τουρισμός – αναπτύσσεται στις γεωργικές περιοχές.

3. Φυσιογνωστικό Τουρισμός – αναπτύσσεται στις χαρακτηριζόμενες «φυσικές» περιοχές με σκοπό να αποκτήσουν γνώσεις για τη φύση οι τουρίστες.

4. Τουρισμός Παρατήρησης Χλωρίδας και Πανίδας – αναπτύσσεται σε περιοχές που διαθέτουν άξια παρατήρησης χλωρίδα ή πανίδα (περάσματα πουλιών, οικοσυστήματα με ιδιαίτερη πανίδα, κλπ).

5. Περιπατητικός Τουρισμός – αναπτύσσεται στα περιπατητικά μονοπάτια της υπαίθρου.

6. Τουρισμός Αθλημάτων Υπαίθρου – ιππασία, ποδηλασία, κατάβαση ποταμών, κλπ.

7. Περιηγητικός και Εκδρομικός Τουρισμός – όταν η περιήγηση ή η εκδρομή γίνεται στην ύπαιθρο.

8. Τουρισμός Περιπέτειας στην Ύπαιθρο – τουρισμός προσανατολισμού, επιβίωσης, περιήγησης σε δύσκολα και δυσπρόσιτα μέρη, διάβασης φαραγγιών, δασών, ερήμων και τουρισμός άγριας ζωής.

9. Μορφές πολιτιστικού τουρισμού, τουρισμού υγείας, εκπαιδευτικού και μορφωτικού τουρισμού, θρησκευτικού τουρισμού και τουρισμού χαλάρωσης – εφόσον οι αντίστοιχες σε κάθε μορφή δραστηριότητες αναπτύσσονται στην ύπαιθρό.

10. Οικοτουρισμός.



2.2 Τουρισμός Υγείας

Τουρισμός Υγείας είναι ο τουρισμός κατά τη διάρκεια του οποίου οι τουρίστες συμμετέχουν σε προγράμματα υγείας ή σε προγράμματα που σχετίζονται με την υγεία. Τα προγράμματα υγείας είναι προγράμματα διατήρησης, πρόληψης, θεραπείας, ανάρρωσης και αποκατάστασης της υγείας με σύγχρονες ιατρικές μεθόδους και με φυσικές μεθόδους και προγράμματα που σχετίζονται και επηρεάζουν την υγεία όπως προγράμματα υγιεινής διαβίωσης, υγιεινής διατροφής, ενεργητικής άθλησης, ψυχικής ισορροπίας, ομορφιάς, αδυνατίσματος, κοινωνικής επανένταξης, κλπ.




2.3 Επαγγελματικός Τουρισμός

Επαγγελματικά ταξίδια ονομάζονται τα ταξίδια που γίνονται για επαγγελματικούς λόγους. Αν ο σκοπός του ταξιδιού είναι η συμμετοχή σε συνέδριο ή έκθεση, τότε αναπτύσσονται οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού που ονομάζονται Συνεδριακός Τουρισμός και Τουρισμός Εκθέσεων. Σήμερα αντιπροσωπεύει το 40% της συνολικής παγκόσμιας τουριστικής αγοράς με αυξητικές τάσεις (Σφακιανάκης 2000).



2.4 Τουρισμός και Περιβάλλον

Είναι φανερό ότι ο τουρισμός έχει θετικές οικονομικές επιδράσεις και δημιουργεί μια πληθώρα ωφέλιμων επιδράσεων σε ορισμένους οικονομικούς δείκτες όπως είναι στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, στο εισόδημα, στην απασχόληση ενώ συμβάλλει στην ανάπτυξη των τουριστικών χωρών.



Δυστυχώς, η ραγδαία τουριστική ανάπτυξη σε πολλές περιπτώσεις ήταν τόσο άναρχη, αυθαίρετη και απρογραμμάτιστη που ο τουρισμός έγινε μέσο εκμετάλλευσης του ανθρώπου, του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Μπροστά σε αυτή την εξέλιξη υπήρξε μια έντονη αντίδραση σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού και του προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Σφακιανάκης 2000). Οι κυριότερες εκφράσεις αυτής της αντίδρασης ήταν:

1. Ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης περιβάλλοντος και τουρισμού.

2. Η λήψη μέτρων για μια τουριστική ανάπτυξη που θα είναι ορθολογική, προγραμματισμένη, ελεγχόμενη και αειφορική.

3. Η χάραξη πολιτικής με κέντρο τον άνθρωπο σαν παραγωγό και σαν καταναλωτή τουριστικών προϊόντων.

4. Η οικονομική και πληροφοριακή υποστήριξη και προώθηση των φιλικών προς το περιβάλλον εναλλακτικών μορφών τουρισμού.

5. Η μελέτη, ο υπολογισμός και η γνωστοποίηση του τουριστικού κόστους (που συνήθως αποκρυβόταν) με μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων για κάθε τουριστική δόμηση.



2.5 Τουρισμός και Αθλητισμός

Ο αθλητικός τουρισμός είναι η εναλλακτική μορφή τουρισμού, όπου οι τουρίστες κατά τη διάρκεια της τουριστικής δραστηριότητας, ασκούνται, γυμνάζονται, παίζουν ή αθλούνται. Αυτή η μορφή τουρισμού ονομάζεται Αθλητικός Τουρισμός Ανάπαυσης ή Αναψυχής. Όταν οι ασχολούμενοι με τον αθλητισμό (αθλητές, προπονητές, συνοδοί, θεατές, βοηθητικό προσωπικό) κατά τη διάρκεια των αγώνων έχουν τουριστικές δραστηριότητες τότε διαμορφώνεται ο λεγόμενος Αθλητικός Τουρισμός Επιδόσεων ή Άμιλλας.



2.6 Κοινωνικός Τουρισμός


Η Ευρωπαϊκή Ένωση στο Σχέδιο Δράσης για ανάπτυξη κατά προτεραιότητα, διαφόρων τομέων του τουρισμού ορίζει τον κοινωνικό τουρισμό σαν τη διευκόλυνση, εκ μέρους των κρατών μελών, της πρόσβασης στο τουρισμό ομάδων ατόμων που για διάφορους λόγους, αλλά κυρίως για κοινωνικούς λόγους ή λόγους υγείας έχουν δυσκολίες να κάνουν διακοπές. Στα μέτρα που προτείνει είναι και τα μέτρα περιορισμού εμποδίων που συναντούν τα άτομα με ειδικές ανάγκες στη πρόσβαση τους στο τουρισμό, εντάσσοντας το τουρισμό ατόμων με ειδικές ανάγκες ή τουρισμό για όλους, στον κοινωνικό τουρισμό (Ηγουμενάκης, Κραβαρίτης και Λύτρας 1998).



2.7 Τουρισμός και Νερό


Ο τουρισμός, σαν ανθρώπινη δραστηριότητα έχει άμεση και στενή επαφή με το νερό, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα του πλανήτη. Αυτό το γεγονός, διαμόρφωσε πολλές εναλλακτικές μορφές τουρισμού που σχετίζονται με το νερό. Αυτές οι μορφές είναι οι ακόλουθες:


1. Ο παράκτιος τουρισμός

2. Ο θαλάσσιος τουρισμός

3. Ο παραλίμνιος και παραποτάμιος τουρισμός

4. Ο τουρισμός του αθλήματος κατάβασης ποταμών

5. Ο θερμαλισμός

6. Πολλές μορφές του τουρισμού υγείας (υδροθεραπεία, θαλασσοθεραπεία, κλπ)

7. Ο χιονοδρομικός, ο παγοδρομικός και τουρισμός χειμερινών αθλημάτων που αναπτύσσονται πάνω στη στερεά μορφή του νερού.

8. Ο τουρισμός των υγροβιότοπων όπου αναπτύσσεται ο τουρισμός παρατήρησης πουλιών και χλωρίδας.


2.8 Τουρισμός και Εποχικότητα

Τουριστική εποχικότητα είναι η ανάπτυξη τουριστικής δραστηριότητας σε ορισμένη εποχή του χρόνου. Λέγοντας εποχή του έτους κατά την οποία εκδηλώνεται η τουριστική δραστηριότητα, εννοείται πάντα η εποχή του έτους που επικρατεί στο τουριστικό προορισμό και όχι στο τόπο προέλευσης των τουριστών. Ωστόσο, πολλές μορφές τουρισμού έχουν αναπτυχθεί λόγω εποχιακών παραγόντων και δραστηριοτήτων. Όπως για παράδειγμα ο χιονοδρομικός και ο παγοδρομικός τουρισμός το χειμώνα, ο παράκτιος και ο θαλάσσιος τουρισμός το καλοκαίρι, ο αγροτουρισμός και ο οικοτουρισμός την άνοιξη και το φθινόπωρο (κυρίως λόγω του ηπιότερου καιρού που επικρατεί).



2.9 Τουρισμός και Πολιτισμός

Πολιτισμός είναι η κατάσταση κατά την οποία ο άνθρωπος έχει αναπτύξει ηθική, κοινωνική, πνευματική, τεχνική, πολιτική και καλαισθητική ζωή, σε αντίθεση με τους απολίτιστους και άγριους ανθρώπους που έχουν πρωτόγονη ή άγρια ζωή. Σύμφωνα με το διεθνή όρο (Σφακιανάκης 2000) που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της έννοιας πολιτισμός είναι όρος κουλτούρα που ορίζεται ως το σύνολο των προτύπων συμπεριφοράς και σκέψης των ανθρώπων που ζουν στις ανθρώπινες κοινωνίες, που προσδιορίζουν τα πιστεύω, τη συμπεριφορά, τη γλώσσα, τη τέχνη και τη τεχνολογία, τη θρησκεία, τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα, το τρόπο έκφρασης, ένδυσης, διατροφής, κλπ.



Συνεπώς, ο πολιτιστικός τουρισμός είναι ο τουρισμός που γίνεται για πολιτιστικούς λόγους. Δηλαδή, έχει σαν κύριο τουριστικό προϊόν την επαφή, γνωριμία, γνώση και απόλαυση του πολιτιστικού πολιτισμού των τουριστικών προορισμών και τις διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες.


Αυτή η μορφή τουρισμού περιλαμβάνει:

• Επισκέψεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά μνημεία, πινακοθήκες, βιβλιοθήκες, παραδοσιακούς οικισμούς, μοναστήρια, αξιοθαύμαστες φυσικές περιοχές, κτίρια με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, κλπ.

• Παρακολουθήσεις συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων, όπερας, παραδοσιακών χορών και τραγουδιών, παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων και παραδοσιακών εθίμων, κλπ.

• Συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως πανηγύρια, φεστιβάλ, κοινωνικές και πνευματικές δραστηριότητες, εκδρομές, μαθήματα που αναφέρονται στον πολιτισμό, χορούς, κλπ.





Πηγή:
http://www.itr.si/javno/youth_farm/el/health.html
(Rural Europe, Agri-environmental and Rural Development Policy, October 2004, No19)