Λέγεται ότι οι ευφημισμοί χρησιμοποιούνται για να πούμε μισές αλήθειες (κάτι που μερικές φορές ισοδυναμεί με ψέμα) ή να γλυκάνουμε την πικρή αλήθεια. Σε περιόδους κρίσης οι νεόκοποι ευφημισμοί βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη – και τρανό παράδειγμα, όπως έχει επισημανθεί, είναι οι «παράπλευρες απώλειες» ή η «ανθρωπιστική» στρατιωτική επέμβαση.
Ηδη το 2008 είχε εμφανιστεί στον αμερικανικό Τύπο η λέξη «προαναπτυξιακή περίοδος» (prerecovery period), ένας ευφημισμός για την «ύφεση», η οποία προκαλεί δυσάρεστους συνειρμούς. Σήμερα, οι αυτοχαρακτηριζόμενες «υπεύθυνες» πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις παρουσιάζονται σαν οραματιστές της ανάπτυξης, αποφεύγοντας όμως τον επαχθή όρο «ανάπτυξη χωρίς θέσεις εργασίας». Επιπλέον, το «θα μπούμε σε τροχιά ανάπτυξης» φαίνεται πιο πειστικό από τη σκέτη ανάπτυξη.
Κατά καιρούς οι απολύσεις βαφτίζονται «εξυγίανση», «απομάκρυνση», «business plan» ή «διάσωση θέσεων εργασίας». Οι μισθολογικές περικοπές χαρακτηρίζονται «εκσυγχρονισμός επιδομάτων» και η κατάργηση του 13ου και του 14ου μισθού δείγμα αλληλεγγύης προς τους ανέργους. Ας θυμηθούμε ότι στα ριάλιτι η καταψήφιση ενός παίκτη δεν σήμαινε διώξιμο ή αποβολή, αλλά «αποχώρηση από το παχνίδι» χωρίς αναφορά στον οικειοθελή ή μη χαρακτήρα της αποχώρησης.
Το πανηγύρι των ευφημισμών προϋποθέτει τη ρευστότητα της σημασίας των λέξεων. Κάποιες ταυτίζονται με τον λαϊκισμό ή το αντιμνημονιακό μένος, όπως «εργασιακός μεσαίωνας», «εργασιακή ζούγκλα», «φοροεπιδρομή», «συντεταγμένη χρεοκοπία». Αντ’ αυτών επιλέγονται ουδέτερες εκφράσεις, όπως «εργασιακές σχέσεις», «επιχειρησιακό περιβάλλον», «δημοσιονομικοί στόχοι», «βοήθεια» ή «σωτηρία». Το «μισθολογικό κόστος» αντικαθιστά την «αμοιβή της εργασίας», η «διόγκωση του χρέους» μετατρέπεται σε «δυναμική του χρέους», ενώ κορυφαίος ευφημισμός είναι το «ασφάλιστρο κινδύνου», όπως χαρακτήρισε ο Ευ. Βενιζέλος το επαχθές χαράτσι στα ακίνητα.
Λαϊκίστικο χρώμα υποτίθεται ότι έχουν οι λέξεις «λαός» και «εργαζόμενοι», αν και η επίκλησή τους μπορεί κάποτε να κρύβει μικροπολιτικές προθέσεις. Ωστόσο, οι σώφρονες πολιτικοί προτιμούν να αναφέρονται στην πατρίδα, το έθνος και τη σωτηρία τους, τον τόπο και το συμφέρον του τόπου το οποίο αυτοί καλά γνωρίζουν και εκπροσωπούν.
«Ο κυνισμός ποτίζει το λεξιλόγιο και η αρχαία τέχνη της πολιτικής έχει μετατραπεί σε διαγωνισμό ευφημισμών», έγραφε ο Λουίς Σεπούλβεδα το 1991, αναφερόμενος στη μεταδικτατορική Χιλή. Οπως εξηγεί, η δειλία και η συνεργασία με τη χούντα τότε βαφτίστηκε «άγνοια», η ολιγωρία «αμέλεια» και η δολοφονία «υπερβολή» («Ιστορίες από δω κι από κει», εκδ. opera).
«Περιστατικό απειλής πτώσης υπό το κράτος συναισθηματικής φόρτισης για εργασιακούς λόγους». Ετσι περιγράφεται σε ανακοίνωση της Αστυνομίας η δραματική απόπειρα αυτοκτονίας ενός ζεύγους εργαζομένων στον υπό κατάργηση Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας. Ο τρόμος της απώλειας της εργασίας, κάτι που μπορεί να φέρει τους ανθρώπους στο κατώφλι ή την αγκαλιά του θανάτου, δεν έχει θέση στον θαυμαστό καινούργιο κόσμο.
Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή
