του Παναγιώτη Τσουκαλά
(Κάπως έτσι σχεδόν κάθε χρόνο ξεκινώ τη διδασκαλία του μαθήματος της Γλώσσας στην τρίτη Λυκείου. Το Σεπτέμβριο σκέπτομαι αρχίσω με αυτό ακριβώς το κείμενο. Ίσως προλάβουμε κι αποφύγουν κάποιοι μαθητές τον άσκοπο κόπο της αποστήθισης ορισμών, παραγράφων, αιτίων, αποτελεσμάτων , προλόγων, επιλόγων...
Εξάλλου "έκθεση σημαίνει εκτίθεμαι" που λέει και η φίλη μου η Σοφία. )
(Κάπως έτσι σχεδόν κάθε χρόνο ξεκινώ τη διδασκαλία του μαθήματος της Γλώσσας στην τρίτη Λυκείου. Το Σεπτέμβριο σκέπτομαι αρχίσω με αυτό ακριβώς το κείμενο. Ίσως προλάβουμε κι αποφύγουν κάποιοι μαθητές τον άσκοπο κόπο της αποστήθισης ορισμών, παραγράφων, αιτίων, αποτελεσμάτων , προλόγων, επιλόγων...
Εξάλλου "έκθεση σημαίνει εκτίθεμαι" που λέει και η φίλη μου η Σοφία. )
Την 12η Μαΐου βγήκαν πολλοί χαμογελώντας από τις αίθουσες: το θέμα τους φάνηκε σαφές, , βατό και διδαγμένο, οικεία η θεματική περιοχή, σχεδόν βιωματικά «προσβάσιμη». Ποιος νέος δεν θα μπορούσε να πει «τις απόψεις του για τις υπηρεσίες που προσφέρει το διαδίκτυο στη διάδοση της γνώσης»; Ποιος δεν θα μπορούσε να μιλήσει «για τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να αξιοποιηθεί δημιουργικά το διαδίκτυο στο πλαίσιο του σχολείου»;
Τώρα που ξεθώριασαν τα χαμόγελα, μπορούμε να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα, φίλοι μαθητές. Ώρα για αυτo-έλεγχο:
· Περιορίσατε την ανάπτυξη του θέματος στο Διαδίκτυο; Μήπως κάπου ξεχαστήκατε κι αρχίσατε να μιλάτε κάπως πιο γενικά για τον Υπολογιστή , για το Ψηφιακό Βιβλίο, για τις Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση;
· Περιορίσατε την ανάπτυξη στην «διάδοση» της «γνώσης»; Μήπως επιμείνατε εξ ολοκλήρου στην ενημέρωση και τη σχετική πληροφόρηση ; Αναρωτηθήκατε ποια σχέση έχουν αυτά με τη γνώση; Μήπως ξεχαστήκατε κι αρχίσατε να μιλάτε για επικοινωνία και για ψυχαγωγία; Μήπως το τραβήξατε πολύ μακριά, προς το ηλεκτρονικό εμπόριο, προς τις «πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις», προς την «υπέρβαση του εθνικισμού» φερειπείν; Μήπως αναλύσατε το Διαδίκτυο γενικά από την καλή κι από την ανάποδη; Μήπως ξιφουλκήσατε κάπως παραπάνω εναντίον του Διαδικτύου που τόσο «μας αποξενώνει και μας παγιδεύει στον εικονικό του κόσμο»;
· Παρουσιάσατε στ’ αλήθεια τρόπους για την δημιουργική αξιοποίηση του Διαδικτύου στο σχολείο; Αναφέρατε κάτι συγκεκριμένο, πρακτικό, χειροπιαστό; Σας προβλημάτισε καθόλου εκείνο το: να αξιοποιηθεί «δημιουργικά»;
· Εν πάση περιπτώσει, διατυπώσατε μια σαφή θέση για την προσφορά του Διαδικτύου στη διάδοση της γνώσης; Κατανείματε τις ιδέες σας σε κύριες και δευτερεύουσες , αξιολογήσατε και ιεραρχήσατε το υλικό σας, το παρουσιάσατε με ειρμό, κλιμακωτά, με κάποια στρατηγική;
· Θυμηθήκατε ότι μιλούσατε σε κοινό; Διαμορφώσατε κατάλληλα το ύφος σας; Χρησιμοποιήσατε όσα μάθατε για την πειθώ για να φανείτε πειστικοί ή έστω για να τους αποσπάσετε την προσοχή;
· Εφαρμόσατε όσα μάθατε για την δομή και την ανάπτυξη της παραγράφου; Για τη συνοχή περιόδων, παραγράφων κι ενοτήτων;
· Προσέξατε να είναι η σύνταξη σας στρωτή , φυσική, το λεξιλόγιο ακριβές, χωρίς επαναλήψεις, η έκφραση λιτή κι ενδιαφέρουσα, πηγαία, χωρίς κλισέ κι εξεζητημένες ακρότητες; Χειριστήκατε έξυπνα τη στίξη; Να μη ρωτήσω για ορθογραφία, ε;
Αν υπάρχουν πολλά «όχι» στα παραπάνω ερωτήματα κι αν είναι πολλοί αυτοί που τα λένε, τότε θα προσθέσω κι εγώ ένα «όχι» ως απάντηση στο ερώτημα που θέτει ο τίτλος. Ίσως μάλιστα να μην πιθανολογώ απλώς.
Μπορώ, πάντως, να σας καθησυχάσω διπλά :
αφενός τα βαθμολογημένα με 55-70 γραπτά φαίνεται να είναι πολύ περισσότερα φέτος (και τα πιο αδύναμα αισθητά λιγότερα)
κι αφετέρου η μέση βαθμολογία στον Πανελλαδικό Διαγωνισμό δεν έχει καμιά σημασία, κυρίως από τότε που καταργήθηκε η «βάση του 10».
Φαίνεται πως χάθηκε μια ευκαιρία να πάτε καλύτερα σε μια θεματική περιοχή στην οποία μάλλον πλεονεκτείτε. Μπορώ, ακόμα, αν θέλετε, να σας πω τι φταίει γι’ αυτό.
Φταίει που όλο αυτό τον καιρό βασανιστήκατε να απομνημονεύσετε προκάτ προλόγους κι επιλόγους, λόγια κλισέ , σκέψεις πασπαρτού κι έτοιμους καταλόγους ιδεών αντί να ασκηθείτε στην εστίαση της απάντησης, στη σύνθεση μιας προσωπικής θέσης, στην τεκμηρίωση και την απόδειξή της, στη διαλεκτική των αντίπαλων απόψεων, στη λογική και εξωτερική δόμηση του κειμένου, στην ειλικρινή, φυσική μα και καλλιεργημένη έκφραση.
Φταίει που πιστέψατε πως για τόσα χρόνια λαθών και παραλείψεων θα εξιλεωθείτε με μια χρονιά εντατικού μιμητισμού και προσποίησης.
Φταίει που εμείς οι δάσκαλοί σας έχουμε ξεχάσει πως η «Έκθεση» είναι πρωτίστως γλωσσικό μάθημα, δεν είναι μάθημα φιλοσοφίας και βεβιασμένης ανάπτυξης προβληματισμού επί παντός του επιστητού.
Θα μπορούσε να είναι αλλιώς;
Ίσως, αν (μεταξύ άλλων) κάθε θέμα «Έκθεσης» (σε εξετάσεις ή στη διδασκαλία) ξεκίναγε με έναν δεδομένο κατάλογο επιχειρημάτων σχετικών λίγο ή πολύ με τα ζητούμενα, σημαντικών και δευτερευόντων, αλληλοσυγκρουόμενων, από διαφορετικές γωνίες ιδωμένων, εν πολλοίς ακατέργαστων, κι απέμενε σε σας να συνθέσετε και να αναπτύξετε οργανωμένα και πειστικά τη δική σας θέση, χωρίς να χρειάζεται να θυμάστε κάποια σελίδα από τα χοντρά φροντιστηριακά σας βιβλία…
(Ζητώ συγγνώμη από τις νύφες αν τις πίκρανα προσπαθώντας να φιλοτιμήσω τις πεθερές.)
Παναγιώτης Τσουκαλάς
Εκπαιδευτικός 6ου ΓΕΛ Νέας Ιωνίας
