Εξαρτήσεις και Εθισμοί

Η έννοια εξάρτηση ή εθισμός αναφέρεται σε κάθε αντικείμενο, πρόσωπο, εμπειρία και ιδέα που έχουμε την αίσθηση ότι δίχως εκείνην δεν μπορούμε να νιώθουμε ικανοποίηση, αντίθετα η δυσφορία είναι έντονη. Οι εξαρτήσεις είναι πηγή οδύνης.

Σύμφωνα με τον Ken Κeyes, υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες εξαρτήσεων, που σχετίζονται με τρεις βασικές ανάγκες του ανθρώπου: ανάγκη για ασφάλεια, απόλαυση και κυριαρχία ή αξία. Πολύ συχνά υπομένουμε πολλά βάσανα και ταλαιπωρίες διότι αρνούμαστε να απαρνηθούμε οποιαδήπορε ασφάλεια νομίζουμε πως έχουμε.

Πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν σε συμπεριφορές εξάρτησης, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση ουσιών, αλκοόλ, ηρεμιστικών και άλλων φαρμάκων για να μπορέσουν να χαλαρώσουν από την αίσθηση του ανικανοποίητου. Όμως, το αποτέλεσμα που επιδιώκεται είναι πολύ προσωρινό.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ηρεμία, που προσδοκούμε να βιώσουμε, δεν είναι εφικτό να κατορθωθεί από τον έλεγχο εξωτερικών συνθηκών. Με άλλα λόγια, κάθετι που αναζητώ να με ανακουφίσει και είναι έξω από μένα τον ίδιο δεν μπορεί να μου προσφέρει μόνιμη ασφάλεια, ευχαρίστηση ή αξία.

Τύποι Εξάρτησης
Υπάρχουν διαφορετικοί δρόμοι που μπορεί να καταφύγει κάποιος ώστε φέρει την επιθυμητή αλλαγή στην διάθεσή του. Μερικές από τις επιλογές είναι:

·         Κάποιος πίνει αλκοόλ στο μπαρ της γειτονιάς του, ώστε να «φτάξει» την διάθεσή του.

·         Η υπερφαγία ή η λιμοκτονία αποτελούν μία προσπάθεια αλλαγής της διάθεσης για τα άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές ( για περισσότερες πληροφορίες βλ. διατροφικές διαταραχές).

·         Ο τζόγος και τα στοιχήματα φέρνουν στιγμές διέγερσης.

·         Κάποιος που πάσχει από κλεπτομανία κλέβει πράγματα από διάφορα καταστήματα.

·         Κάποιος που έχει εξάρτηση από το σεξ ψάχνει να καταναλώσει πορνογραφικό υλικό.

·         Το συστηματικό έως και εμμονικό “shopping therapy” είναι ένας τρόπος διαφυγής ώστε το άτομο να νιώσει πιο «γεμάτο». Βρίσκει την ευτυχία στην υπερκατανάλωση.

·         Κάποιος που είναι εργασιομανής κρατά σε εγρήγορση τον εαυτό του με το να περνά υπερβολικά πολλές ώρες στην δουλειά του, ενώ η παρουσία του μπορεί να είναι απαραίτητη για την οικογένειά του.

Κοινός παρονομάστης σε όλες αυτές τις εμπειρίες είναι ότι το άτομο μέσα από την οικειότητα που νιώθει ακολουθώντας αυτές τις διαδικασίες προσπαθεί να πετύχει την συναισθηματική ολοκλήρωση.
Η ολοκλήρωση αυτή υπακούει στην λογική: «θέλω αυτό που θέλω, και το θέλω τώρα!».
Το μεγάλο ζήτημα στους εθισμούς είναι ότι το τίμημα αυξάνεται για κάτι που η αξία σταδικά όλο και περισσότερο μειώνεται.

Η πρόκληση στην ψυχοθεραπεία για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων και των εθισμών είναι να αναγνωριστούν οι καταστροφικές και επίπονες συνήθειες, να υπάρξει κατανόηση για τις ανάγκες που υπηρετούν, να ληφθούν συνειδητές αποφάσεις για την απεξάρτησή μας από αυτές και έπειτα να τις αντικαταστήσουμε με πιο υγιεινές συνήθειες.

Μάρω Μπέλλου, ψυχολόγος

http://www.marobellou.gr/%CE%B5%CE%BE%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CE%B8%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF/