Η ανάδυση του ψηφιακού βιβλίου

(αποσπάσματα από το άρθρο του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου)
-για να το διαβάσετε ολόκληρο κλικ εδώ -

Το ψηφιακό βιβλίο θα σημάνει, αργά ή γρήγορα (ακόμη και για τη μονίμως βραδυπορούσα Ελλάδα), τη μετάβαση σε μια καινούργια ήπειρο (για να θυμηθώ έναν κάπως πεπαλαιωμένο όρο του Λουί Αλτουσέρ), όπου τα πάντα (κείμενα, συγγραφείς, εκδοτικοί οίκοι, πνευματικά δικαιώματα) θα μπουν σε μια διαδικασία σαρωτικού μετασχηματισμού.

Τι ακριβώς, όμως, είναι το ψηφιακό βιβλίο; Σύμφωνα με έναν αρκετά επίσημο ορισμό, τον ορισμό που δίνει το Λεξικό της Οξφόρδης (διατίθεται στον τόπο της Wikipedia), το ψηφιακό βιβλίο είναι ένα κείμενο όπως όλα τα άλλα, με τη διαφορά ότι βρίσκεται αποθηκευμένο σε ηλεκτρονική μορφή και διαβάζεται μέσω μιας ειδικής συσκευής....

Ηλεκτρονική ανάρτηση και πνευματικά δικαιώματα
Η πρόσφατη απόφαση της Google να ψηφιακοποιήσει εκατομμύρια τίτλους βιβλίων (τίτλους τους οποίους αντλεί από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της υδρογείου κατόπιν ειδικής συμφωνίας), κινητοποίησε συγγραφείς και εκδότες σε ολόκληρο τον κόσμο. Αμέτρητα τα ερωτήματα και, κυρίως, τα προβλήματα.
...
Και επειδή απέναντι στο βιβλίο είμαστε ακόμη όλοι παραδοσιακοί αναγνώστες, ανεξαρτήτως ηλικίας και γενιάς, οι γκρίνιες, οι φόβοι, αλλά και οι εσχατολογίες δεν λείπουν. Πολλοί μιλούν για την κατάργηση της ανάγνωσης ως ιεροτελεστίας: η επιλογή του τίτλου από τα ράφια του βιβλιοπωλείου ή της βιβλιοθήκης, το αργό και αμέριμνο ξεφύλλισμα, ο σελιδοδείκτης και ο σελιδοκόπτης, η επαφή με την υφή και τη μυρωδιά του χαρτιού, όλη με δυο λόγια η χειρωνακτική κουλτούρα του Γουτεμβέργιου, μαζί με την αισθησιακή και την ηδονική της βάση, θα πάει οσονούπω περίπατο, κυριαρχημένη από το απόλυτα ομογενοποιημένο πεδίο των bites (ό,τι η ψυχανάλυση του Friedrich Kittler ονομάζει «τεχνική της πληροφορίας»).



Μια πορεία χωρίς επιστροφή 

Ολα αυτά μπορεί να είναι σωστά, αλλά και ο Ουμπέρτο Εκο, δεινός ιστορικός και σχολιαστής των βιβλιακών φαινομένων, έχει δίκιο όταν θυμώνει με το κύμα διαμαρτυρίας που ξεσηκώνει το ψηφιακό βιβλίο.
...

Μπορεί το τέλος του τυπωμένου βιβλίου να μην έρθει εν τέλει ποτέ ή να αργήσει υπερβολικά (το e-book είναι γνωστό από τις αρχές της δεκαετίας του '70, αλλά μπήκε στο κέντρο της συζήτησης μόνο μετά τις τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο των αναγνωστικών συσκευών), η ηλεκτρονική πραγματικότητα, ωστόσο, αποτελεί αδήριτο γεγονός και η ανάπτυξη του ψηφιακού βιβλίου είναι μια πορεία χωρίς επιστροφή.
Εκείνο, άλλωστε, το οποίο πρόκειται να χαθεί, αν χαθεί στ' αλήθεια, δεν είναι η ανάγνωση, αλλά ένα εξαιρετικά μακρόβιο μέσον της, η τυπογραφία
...

Το ποντίκι, το «αργό διάβασμα» και το e-book

Το «αργό διάβασμα» είναι ένας σχετικά νέος ακτιβισμός, που θέλει να αποσπάσει τον χρήστη του υπολογιστή από την αλόγιστη ταχύτητα, την τυχαία επιλογή και την αποσπασματική κατανάλωση του πληροφοριακού υλικού με το οποίο έρχεται σε επαφή μέσα από το αλόγιστο σερφάρισμα, μετατρέποντάς τον σε ψαγμένο και πραγματικά ενημερωμένο αναγνώστη.

Οπως το κίνημα του «slow food» επιδιώκει να ανατρέψει την ισοπεδωτική λογική της μαζικής και άγευστης εστίασης, βάζοντας μπροστά μας πιάτα που απαιτούν την ενεργό προσοχή και την προσωπική συμμετοχή μας, έτσι και το κίνημα του «αργού διαβάσματος» ζητάει άγρυπνους αναγνώστες, πρόθυμους να αναμετρηθούν με τα κείμενα τα οποία έχουν προ οφθαλμών και ικανούς να πιάσουν μεγέθη απαγορευτικά για το συνεχές κλικ του ποντικιού.
Το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν αποκλείεται να αποδειχθεί πολύτιμος αρωγός προς μια τέτοια κατεύθυνση. Μεταφέροντας τους νέους σε μια περιοχή με την οποία νιώθουν απολύτως εξοικειωμένοι (την ηλεκτρονική οθόνη και τα πλήκτρα της), παίζοντας, για να το πω διαφορετικά, με τους εντελώς δικούς τους όρους, μπορεί να τους εθίσει (με τη συνδρομή των υποστηρικτών του «αργού διαβάσματος») στο ζητούμενο της αναγνωστικής επιβράδυνσης και να εξασφαλίσει την ανταπόκρισή τους στα κείμενα, χωρίς να τους αναγκάσει να υποστούν το κρύο ντους της ξαφνικής μεταπήδησης από την υπερκινητικότητα του ψηφιακού χώρου στην ακινησία της τυπωμένης σελίδας.
Η δεδομένη ευκολία του αστραπιαίου εντοπισμού λέξεων, θεμάτων και ονομάτων μπορεί έτσι να λειτουργήσει ως πολύτιμο εργαλείο στα χέρια νεότερων και παλαιότερων, προκειμένου να τους οδηγήσει σε κάτι το οποίο αρκετοί διατείνονται πως έχει εκλείψει οριστικά από την εποχή μας: στα μικρά και τα μεγάλα μυστικά (στα κρυφά και ανεκδήλωτα μηνύματα) του κειμένου. Κι εκείνο το οποίο υπερισχύει σ' έναν τέτοιο ορίζοντα δεν είναι, πιστεύω, η τυφλή αισιοδοξία, αλλά ο λογικός υπολογισμός των πιθανοτήτων και ο πραγματισμός.
Πηγή : Εφημερίδα Ελευθεροτυπία