Πολιτική και πολιτικοί

Αποσπάσματα από το βιβλίο της Β΄Λυκείου "Πολιτική και Δίκαιο"

Τι σημαίνει πολιτική

Η λέξη πολιτική ετυμολογικά προέρχεται από τη λέξη πόλις, την αρχαία πόλη – κράτος. Η πολιτική σχετίζεται με τις υποθέσεις της πόλεως. Στο ερώτημα «ποιος βίος είναι προτιμότερος, εκείνου που συμμετέχει στην πολιτική και κοινωνική ζωή της πόλης ή εκείνου που ζει απαλλαγμένος από πολιτικές και κοινωνικές υποχρεώσεις», ο Αριστοτέλης απαντά ότι η αρετή από μόνη της δεν αρκεί. όποιος την έχει, χρειάζεται να έχει και τη δύναμη να κάνει όσα πρέπει. Η συμμετοχή των πολιτών στα «κοινά» αποτελεί δικαίωμα και υποχρέωση ταυτόχρονα. Όποιος δεν συμμετέχει θεωρείται άχρηστος, “ιδιώτης” με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου (πρβλ. idiot).

Πολιτική είναι η συντονισμένη δράση ατόμων ή κοινωνικών ομάδων με σκοπό να πετύχουν στόχους που αφορούν το κοινωνικό σύνολο. Με την πολιτική οι άνθρωποι οργανώνουν την κοινωνική τους συμβίωση. Συμμετέχουν σε μια δημόσια διαδικασία, προκειμένου να αντιμετωπίσουν προβλήματα που αφορούν κοινωνικές ομάδες ή το κοινωνικό σύνολο.

• με ποια θέματα ασχολείται η πολιτική; Τι εννοούμε, όταν λέμε ότι η πολιτική αποτελεί δημόσια διαδικασία; Σημαίνει ότι αναφέρεται στην ενασχόληση με «τα κοινά», τα «δημόσια πράγματα». Πρόκειται για τα θέματα που κατ’ αρχήν σχετίζονται με το κράτος, τη συγκέντρωση πόρων (π.χ. μέσω της φορολογίας), τη διαχείριση και την επένδυσή τους, ανάλογα με τις αποφάσεις των οργάνων της δημόσιας εξουσίας. Η πολιτική αφορά, λοιπόν, κατ’ εξοχήν την άσκηση δημόσιας εξουσίας και τις σχέσεις κράτους – πολιτών.

• το αίσθημα ματαιοπονίας του πολίτη ή και αδυναμίας, ενίοτε, να επηρεάσει ουσιαστικά τη λήψη αποφάσεων καθοριστικών για τη ζωή του. Οι αποφάσεις σήμερα δεν λαμβάνονται άμεσα στην «Εκκλησία του ∆ήμου» κατά το πρότυπο της αθηναϊκής δημοκρατίας, αλλά με θεσμούς έμμεσης αντιπροσώπευσης. Επιπλέον, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας είναι σε θέση να παρουσιάζουν την πραγματικότητα όπως αυτά επιθυμούν, συχνά ανάλογα και με τις κατευθύνσεις που παίρνουν από αυτούς που τα ελέγχουν οικονομικά. Εξάλλου αρκετοί θεωρούν ότι η μόνη δυνατότητα που έχει ο πολίτης στα χέρια του, είναι το δικαίωμα της ψήφου. Αυτό όμως το ασκεί μια φορά στα τέσσερα χρόνια, σε μία τελείως γενική και «εφ’όλης της ύλης» εκδοχή! Μια τέτοια αντίληψη όμως δεν αποδίδει το ουσιαστικό περιεχόμενο της δημοκρατίας, που είναι η συνεχής συμμετοχή στην πολιτική ζωή.

• οι αλλαγές που συντελούνται στη φυσιογνωμία των κρατών σήμερα επηρεάζουν την πολιτική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, ο λαός, το έμψυχο στοιχείο του παραδοσιακού έθνους – κράτους που δηλώνει το σύνολο των μονίμως εγκατεστημένων πολιτών σε ορισμένη χώρα, δύσκολα πλέον μπορεί να ταυτίζεται με ένα ομοιογενές έθνος. Ομάδες, κοινότητες, μειονότητες, συχνά με τελείως διαφορετικές συλλογικές ταυτότητες, γλωσσικές, θρησκευτικές, εθνικές και πολιτισμικές συμβιώνουν στο πλαίσιο των σύγχρονων κρατών δημιουργώντας πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Μπορούν να συμβιβασθούν οι αντικρουόμενες συχνά αντιλήψεις τους; Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα είναι ένα επιτακτικό επίκαιρο αίτημα, αποδεικνύεται όμως κάποιες φορές δύσκολο να επιτευχθεί στην πράξη. Υπάρχει εναλλακτική πρόταση, για να ξεφύγουμε από το αδιέξοδο της πολιτικής απάθειας; Η κοινωνία, οι πολίτες έχουν τη δική τους δυναμική. Υπάρχουν πολιτικοί θεσμοί (π.χ. πολιτικά κόμματα, συνδικάτα, κοινωνία πολιτών), με τους οποίους οι πολίτες, μέσα από τη συλλογική δράση, στοχεύουν να αποκτήσουν επιρροή, να συνδιαμορφώσουν τις πολιτικές επιλογές και αποφάσεις. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κοινωνία των πολιτών βασίζεται στις δραστηριότητες υπερεθνικών οργανισμών, Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και διεθνών ομάδων πίεσης...

Το κλίμα αλλάζει, η ζωή στον πλανήτη Γη κινδυνεύει. Πώς μπορεί ο πολίτης να επηρεάσει τις εξελίξεις; Μπορούμε κατ’αρχάς να αλλάξουμε τις καθημερινές, καταναλωτικές μας συνήθειες. Αυτές άλλωστε, επηρεάζουν και τη βιομηχανική παραγωγή. Μπορούμε επίσης να δραστηριοποιηθούμε συλλογικά, να ασκήσουμε πίεση, να διεκδικήσουμε ενεργά τη συμμετοχή μας στη διαμόρφωση αποφάσεων που καθορίζουν τη ζωή μας;

Πολιτικοί: Γιατί κάποιοι στέκονται με καχυποψία απέναντι στους πολιτικούς; Μήπως επειδή τους ενοχλεί ότι στις πολιτικές συζητήσεις γίνεται κάποτε χρήση «ξύλινης γλώσσας», αντί να θίγεται η ουσία των κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων; Μήπως, επειδή θεωρούν ότι κάποιοι πολιτικοί δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους απέναντι στον λαό; Ή μήπως σκέφτονται ότι ενδέχεται να εξυπηρετούν συμφέροντα και όχι να υπηρετούν αξίες;

Αντικείμενο της πολιτικής και έργο των πολιτικών είναι να υπηρετούν το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου. Οι πολιτικοί δεν πρέπει να είναι απλοί διαμεσολαβητές για έτοιμες λύσεις που προσφέρονται σε «πολίτες – καταναλωτές». Οι πολιτικοί πρέπει να έχουν ιδανικά, όραμα και η δράση τους να έχει αποτελεσματικότητα. Να είναι πρωτοπόροι στη δημιουργία εκείνων των προϋποθέσεων που απαιτούνται για τη διεξαγωγή δημόσιου διαλόγου. Η δράση των πολιτικών δεν πρέπει να περιορίζεται στην εξυπηρέτηση συμφερόντων, αλλά πρωτίστως να υπηρετεί αξίες. Από την άλλη πλευρά, οι πολίτες θα πρέπει να συνειδητοποιούν ότι η πολιτική δεν είναι μια απασχόληση που αφορά μόνο τους πολιτικούς. Οι πολιτικές αποφάσεις πρέπει να βασίζονται στην ευρύτερη δυνατή συμμετοχή, αλλά και συναίνεση των πολιτών. Η συναίνεση, με τη σειρά της, δομείται με τη δημοκρατική δημόσια διαβούλευση . Στο σημείο αυτό, εντοπίζεται η αναγκαιότητα για καλλιέργεια της πολιτικής παιδείας.

Πολιτική κοινωνικοποίηση

Στο πλαίσιο μιας οργανωμένης πολιτείας, ο άνθρωπος βιώνει μια αδιάκοπη διαδικασία πολιτικής κοινωνικοποίησης. Αυτό σημαίνει ότι μαθαίνει να προσαρμόζεται και να εντάσσεται στην πολιτική πραγματικότητα που τον περιβάλλει. Ο άνθρωπος σταδιακά διαμορφώνει πολιτικές πεποιθήσεις και αξίες.

Πώς συντελείται η πολιτική κοινωνικοποίηση; Αρχίζει μέσα στον στενό κύκλο της οικογένειας ή/και τον ευρύτερο κύκλο των συγγενών και φίλων. Το πολιτισμικό περιβάλλον αυτού του κύκλου παρέχει στον νέο άνθρωπο την πρώτη εικόνα της κοινωνίας. Τα παιδιά αναπαράγουν το περιβάλλον τους. Αν για παράδειγμα μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον αρμονικό, όπου οι αναπόφευκτες διαφωνίες επιλύονται με τον διάλογο και η γνώμη τους ακούγεται, θα αναπτύξουν και τα ίδια σεβασμό, πρωτίστως για τον εαυτό τους, καθώς και για τους γύρω τους.